ارزيابي كارايي نيتروژن در طي روند تاريخي اصلاح ارقام مختلف غلات در ايران: 1-گندم (Triticum aestivum L.)

استفاده كارا از نيتروژن در افزايش بهره‌وري و سودمندي نظام‌هاي زراعي نقش مهمي ايفا كرده است. بهبود كارآيي مصرف نيتروژن به‌عنوان يك راهكار كليدي در افزايش عملكرد سيستم‌هاي كشاورزي پايدار از طريق به حداقل رساندن مصرف نهاده‌ها و هدر‌روي نيتروژن نقش دارد. به‌منظور بررسي ويژگي‌هاي عملكرد و شاخص‌هاي كارآيي نيتروژن شامل عملكردهاي اقتصادي و بيولوژيك، شاخص برداشت، كارآيي‌هاي مصرف، جذب و استفاده از نيتروژن، بهره‌وري جزئي نيتروژن و شاخص برداشت نيتروژن در ارقام مختلف گندم (Triticum aestivum L.)، پژوهشي در سال زراعي 94-1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به‌صورت كرت‍‍‌هاي خردشده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. در اين مطالعه فاكتور اصلي مقادير مختلف كود در 12 سطح (نيتروژن از منبع كود اوره 46 درصد: 0، 100، 200 و 300 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار؛ كود دامي: 0، 10، 20 و 30 تن كود دامي در هكتار كه به‌ترتيب معادل تقريباً صفر، 100، 200 و 300 كيلوگرم نيتروژن خالص مي‌باشد، تركيب دو نوع كود نيتروژن شيميايي و دامي به ترتيب به‌نسبت‏هاي 0:0، 5:50، 10:100، 15:150 كيلوگرم در هكتار : تن در هكتار) و فاكتور فرعي شامل ارقام گندم در 6 سطح (ارقام خيلي قديمي: روشن و طبسي؛ رقم قديمي: فلات؛ ارقام جديد: پارسي، سيروان و سپاهان) بود. نتايج اين پژوهش نشان داد كه صفات مورد مطالعه به‌طور معني‌دار تحت تأثير تيمارهاي آزمايش قرار گرفتند. درحالي‌كه اثر برهمكنش نوع رقم با سطوح كودي بر هيچ يك از صفات معني‌دار نبود. با كاربرد كودهاي اوره، دامي و تركيب آ‌ن‌ها، عملكرد دانه، كاه و بيولوژيك به‌طور معني‌دار در مقايسه با شاهد افزايش يافت. بيشترين و كمترين كارآيي مصرف نيتروژن در ارقام سپاهان و سيروان كه هر دو از ارقام جديد بوده به ترتيب به ميزان 20.84 كيلوگرم بر كيلوگرم و 14.63 كيلوگرم بر كيلوگرم به‌دست آمد. بدون در نظر گرفتن نوع منبع كود بكار رفته، با افزايش ميزان نيتروژن مصرفي، شاخص‌هاي كارآيي نيتروژن به‌طور معني‌دار كاهش يافت. اگرچه بين ارقام مختلف ازنظر كارايي استفاده از نيتروژن، شاخص برداشت نيتروژن، عملكرد كاه و بيولوژيك تفاوت معني‌دار وجود داشت اما بين ارقام قديم و جديد روندي مشاهده نگرديد.