بررسي نقوش سازها در ايران باستان وشناخت جايگاه و اهميت موسيقي در آن دوران

A Study of Musical Instruments’ Motif in Ancient Iran and Identification of the Music’s Position and Importance in That Era

در ايران باستان به روايت‌هاي نوشتاري و نقوش بازمانده، موسيقي از جايگاه بالايي برخوردار بوده است، و اغلب شاهان و دولت‌مردان به موسيقي اهميت مي‌دادند. از اين دوران، نام سازهاي بسياري باقي‌مانده است كه نقوش برخي از آن‌ها، در نقش برجسته‌ها، طرح‌ و نقش روي ظروف دوران مختلف، قابل شناسايي است. در اين مقاله، به سازهاي ايران باستان كه روي ظروف و نقش برجسته‌ها باقي‌مانده، پرداخته شده است؛ با بررسي آن‌ها، اهميت و جايگاه موسيقي در آن دوران، مورد پژوهش قرار مي‌گيرد. روش پژوهش، توصيفي– تحليلي و روش گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي بوده است. با بررسي نقوش و متون دوران باستان، مشخص شد، موسيقي، هنري جداگانه نبود و همراه ساير رسوم اجتماعي، مانند مراسم مذهبي، جشن ها و جنگ‌ها اجرا مي‌شد. با توجه به پيكرك‌هاي گلين نوازندگان عيلامي، مي‌شود حدس زد كه، از موسيقي در آيين‌هاي مذهبي بهره مي‌بردند. در اولين هم‌نوازي جهان- كه در مهر چغاميش ديده شد- همه نوازندگان، بانوان هنرمند عيلامي بودند. موسيقي در دوران هخامنشي به سه شكل بزمي، مذهبي و رزمي وجود داشته است؛ اين مساله، اهميت روز افزون موسيقي را در اين دوران نشان مي‌دهد و طبق اسناد مكتوب باقي‌مانده از دوران هخامنشي، اكثر نوازندگان در اين دوره زن بودند. پيكرك‌هاي گليني از نوازندگان دوران اشكاني به‌دست آمده كه، اكثر آن‌ها زن هستند و اغلب آن‌ها، چنگ‌نوازاني هستند كه، در حالت ايستاده، ساز مي‌نوازند. با توجه به اهميت موسيقي در اين دوران و حضور گسترده زنان در عرصه موسيقي، مي‌توان نتيجه گرفت كه، زنان در ايران باستان از منزلت والايي برخوردار بودند. تنوع موسيقي و ساز در عصر ساساني، رونق موسيقي و حرمت موسيقيدانان را نشان مي‌دهد. با توجه به جايگاه اجتماعي موسيقيدانان، و اين‌كه نوازندگان در سفر و شكار، ملازم شاهان بودند و همچنين از اجراي موسيقي در جشن و شكار و مراسم‌هاي مذهبي، مي‌توان به اهميت موسيقي در اين دوران پي برد.

Based on Written narratives and remaining motifs of ancient Iran music had a great position and most of Monarchs and Statesman used to pay attention to the music. The name of many of these instruments remains and a number of motifs depicting them have been identified in reliefs, cravings and patterns illustrated on vessels of such ear. Present paper studies the images of instruments depicted on remaining vessels and reliefs and by such means, studies the importance and position of music in the mentioned era. This paper used a descriptive - analysis approach and the data was gathered by means of library resources. By studying ancient inscriptions and motifs it became clear that music was not a sole art form and was performed along other social traditions such as religious rituals, feasts and battles. Considering the clay statuettes musicians of Elam, we can guess that the music was used in religious rituals. In the first group musical performance observed in Chaghamish Stamp, all performers were Elamite female artists. There were Three kinds of Music during the Achaemenes era as festive, religious and combat music which indicates the increasing importance of music in such era and based on remaining written documents of the Achaemenes era, most of the musicians were female in that time period. Clay statuettes of musicians belonging to the Parthian period are mostly female. Most of them are harp players performing while standing. Considering the importance of music in such era and the widespread presence of women in the music, we can conclude that women had a high status in ancient Iran. Variety of music and musical instruments, in Sassanid era indicate the promotion of music and honor of musicians at that time. According to the social status of musicians and the fact that the music players used to accompany the king while traveling and hunting and musical performances in celebrations, religious ceremonies and hunting, we could realize the importance of music in such era.