تأثير دور آبياري و اسيدهيوميك بر خصوصيات مورفوفيزيولوژيكي و بيوشيميايي گياه دارويي آويشن (Thymus vulgaris L)

(The effects of irrigation period and humic acid on morpho-physiological and biochemical traits of thyme (Thymus vulgaris

به‌منظور بررسي اثر دور آبياري و كاربرد اسيدهيوميك بر برخي ويژگي‌هاي مورفوفيزيولوژيكي و بيوشيميايي گياه دارويي آويشن (Thymus vulgaris L.) آزمايشي به‌صورت كرت­هاي خردشده در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي مؤسسه غيرانتفاعي بهاران گرگان در سال زراعي 96-1395 به ‌اجرادرآمد. تيمارهاي آزمايش در چهار سطح دور آبياري (شامل سه، شش و نه روز يكبار و هر روز آبياري به‌عنوان شاهد) و سه سطح محلول‌دهي اسيدهيوميك (شامل 300، 150 و صفر ميلي‌‌گرم در ليتر)، لحاظ گرديد. نتايج نشان داد افزايش ميزان دور آبياري سبب افزايش معني‌دار در تركيبات فنلي، فعاليت آنتي‌اكسيداني، پرولين و قند‌هاي محلول گرديد. اثر فاصله آبياري در بيشترين سطح (نه‌روز يكبار)، منجربه افزايش به‌ترتيب 1/07، 0/016، 14/53، 1/87 و 3/72 درصدي پرولين، تركيبات فنلي، فعاليت آنتي‌اكسيداني و قند‌هاي محلول گرديد. همچنين بالاترين ميزان اسانس با 15 درصد اختلاف نسبت به شاهد از سطح سوم دور آبياري (شش روز يكبار) مشاهده شد. از طرفي افزايش فاصله دور آبياري سبب كاهش معني‌دار ارتفاع بوته، وزن تازه و خشك گياه گرديد. كاربرد اسيدهيوميك نيز بر تمامي صفات مورد بررسي اثر معني­داري داشت. همچنين اثر متقابل دور آبياري و كاربرد اسيدهيوميك روي تمام صفات به‌جز تركيبات فنلي‌ اثر معني‌دار داشت به‌طوري‌كه فعاليت آنتي‌اكسيداني و درصد تيمول در شرايط محلول‌پاشي با 150 ميلي­گرم در ليتر اسيدهيوميك و آبياري نه‌روز يكباربه بيشترين حد رسيدند. در همين راستا حداكثر درصد اسانس در سطح سوم آبياري (شش‌روز يكبار) با كاربرد 300 ميلي‌گرم در ليتر اسيدهيوميك به‌دست آمد و پرولين گياه نيز در شرايط آبياري نه روز يكبار و 300 ميلي‌گرم در ليتر اسيدهيوميك بيشترين مقدار را نشان داد. به‌طوركلي نتايج اين آزمايش، كاربرد 300 ميلي‌گرم در ليتر اسيد‌هيوميك را در فاصله آبياري نه‌روز يك‌بار به‌عنوان بهترين تيمار از لحاظ صرفه‌اقتصادي معرفي مي‌كند، زيرا با مصرف كمتر آب همراه با كاربرد اسيدهيوميك، مي‌توان در اين گياه به همان ميزان عملكرد كه در سطوح بالاتر مصرف آب دارند، دست يافت.

In order to study the effects of irrigation period and humic acid on some morpho-physiological and biochemical characteristics of Thymus vulgaris L., an experiment was conducted as split plots based on randomized complete block design with three replications at research farm of Baharan University of Gorgan, during growing season of 2016- 2017. Treatments were four levels of irrigation periods (every 3, 6, 9 days and everyday as control) and humic acid at three levels (0, 150, and 300 mg/l). Results showed that irrigation periods increased phenolic compounds, antioxidant activity, proline, and soluble carbohydrate. The effect of the longest irrigation period (every 9 days) increased 1.07, 0.016, 14.53, 1.87 and 3.82 percent of proline, phenolic compounds, antioxidant activity and soluble carbohydrate, respectively. Also the highest concentration of essential oils was observed with the every 6 days irrigation treatment showing 15% difference as compare with the control. On the other hand irrigation period decreased significantly shoot height and wet and dry weight. Moreover, humic acid had a significant effect on all characteristics under study. Also, interaction effect of humic acid and irrigation periods had significant effects on all traits except for phenolic compounds. Foliar application with 150 mg/l humic acid and every 9-day irrigation resulted in the maximum increase in thymol and antioxidant activities. The highest level of essential oils was achieved in 300 mg/l humic acid and every 6-day irrigation period. Maximum proline content was also recorded under 300 mg/l humic acid and every 9-day irrigation period. Generally, findings suggested application of 300 mg/l humic acid and every 9-day irrigation as economically the best treatment since under humic acid application and less irrigation water the same yield is achieved as under high water consumption.