كليدواژه :
شهرستان درهشهر , قبرستان مادر زليخا , سنگ قبور , نقوش تزئيني
چكيده فارسي :
نقوش تزئيني سنگ مزارها، بازخوردي از شرايط فرهنگي، اجتماعي و ديني است، كه در قالب نقوش حيواني، انساني، هندسي، كتيبه نگاري و نقوش نمادين تجلي مييابد. بر اساس مطالعات ميداني به عمل آمده، قبرستان قديمي مار زليخا (مادر زليخا)[i] در شهرستان دره شهر، يكي از مناطقي است كه به‌رغم فرسودگي سنگقبور آن به دلايل مختلف، از منظر مطالعات هنري و مردم شناسي، قابليت بررسي و مطالعه روشمند و علمي را دارد. از اهداف اصلي اين پژوهش ضمن دسته بندي و تفكيك نقوش تزئيني سنگ قبرهاي مار زليخا (مادر زليخا)، تحليلي بر نقوش تزئيني سنگ قبور فوق الذكر بر اساس مطالعات مردم شناسي است. سؤالات اصلي پژوهش عبارتند از: 1. چه نوع نقوشي بر سنگ مزارهاي مادر زليخا به تصوير كشيده شده است؟ 2. اين نقوش در فضاي فرهنگي اين منطقه، چگونه قابل تبيين است؟ نتايج پژوهش نشان ميدهد، سنگهاي قبرستان مادر زليخا، بر اساس نقوش تزئيني آنها، به دو دسته سنگ قبر مردان و سنگ قبر زنان قابل تقسيم و نقوش تزئيني به‌كار رفته در تزئين اين سنگ مزارها، نقوش حيواني (بزكوهي و اسب)، انساني، كتيبه نگاري ري(شهادتين و كتيبه هايي با مضمون معرفي شخص متوفي، سال فوت و طايفه ايشان)، نقوش نمادين مذهبي(مهر و تسبيح) و نقوش نمادين غيرمذهبي(ابزار روزمره زندگي) است. براساس مطالعات مردم شناسي هركدام از اين نقوش تزئيني ضمن اشاره به جنسيت فرد متوفي، بيانگر فرهنگ ايلي و عشايري منطقه است؛ حجاران با توجه به حجم كم فضاي سنگ‌قبر، نقوش را به تصوير كشيده اند. اين پژوهش، با استفاده از روش توصيفي تحليلي و بر اساس مطالعات ميداني و كتابخانه اي به سرانجام رسيده است.
چكيده لاتين :
The decorative motifs of tombstones are a reflection of cultural, social and religious condition which manifest themselves in format of motifs such as bestial, human, geometrical motifs, inscriptions and symbolic patterns. Based on the field studies carried out, the old cemetery of Mar Zoleykhah (Madar Zoleykhah) in the city of Darreh Shahr, is one of the area where, in spite of erosion of its gravestones due to various reasons, it stills holds great importance and value from anthropological and artistic studies point of view. The main objectives of the present study are two categorize and differentiate the decorative motifs of Mar Zoleykhah (Madar Zoleykhah) cemetery and to present an analysis of the aforementioned decorative patterns on the tombstones based on anthropological studies.
The main research questions are:
1. What kind of motifs have been portrayed on the tombstones of Mar Zoleykhah cemetery?
2. How this pattern can be explained according to the culture of the region?
The results show that based on the decorative motifs on the gravestones, they could be divided to the graves belonging to men and graves belonging to women. Decorative patterns on the tombstones of cemetery of Mar Zoleykhah include animal motifs (antelopes and horses), human designs, and inscriptions (indicating the religion, name, date of death and clan of the deceased person), religious sign designs (mohr (praying staff) and rosary), and unreligious motifs (tools of daily life). According to anthropological studies, each of these decorative motifs, alluding to the gender of the deceased, indicates the tribal culture of the area which are depicted despite the very limited space available on the tombstone. Present study is a descriptive-analytical study and based on field work and library resources.
