عوامل مؤثر بر رفتار استفاده برنامه‌ريزي نشده كاربران از منابع و خدمات كتابخانه‌هاي دانشگاهي

Factors Affecting the Unplanned Behavior of Users to Use Academic Libraries Resources and Services

هدف: هدف اصلي اين پژوهش، سنجش عوامل مؤثر بر رفتار استفاده برنامه‌ريزي نشده كاربران از منابع و خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني دانشگاهي است. روش پژوهش: پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف از نوع كاربردي است كه با روش توصيفي-پيمايشي انجام شده است. جامعه پژوهش شامل دانشجويان عضو كتابخانه‌هاي مركزي دانشگاه‌هاي فردوسي مشهد، شهيدچمران اهواز، تبريز، شيراز و پرديس دانشگاه تهران بودند كه پس از تعيين روايي و پايايي پرسشنامه با استفاده از روش نمونه‌گيري طبقه‌اي متناسب با حجم جامعه و در داخل هر طبقه به‌صورت تصادفي، تعداد 700 پرسشنامه توزيع و 654 پرسشنامه مبناي تحليل قرار گرفت. براي تجزيه‌وتحليل داده‌ها از روش تحليل مسير و نرم‌افزار ليزرل استفاده شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد، عوامل محيطي و عوامل مرتبط با فناوري از طريق عامل موقعيتي زمان بر بروز رفتار برنامه‌ريزي نشده دانشجويان در استفاده از منابع و خدمات كتابخانه‌هاي دانشگاهي تاثيرگذار هستند. همچنين منابع اطلاعاتي و خدمات اطلاعاتي به صورت مستقيم يا غير مستقيم تاثير معناداري بر بروز اين نوع از رفتارها ندارند. نتيجه‌گيري: كتابخانه­ها بايد به‌منظور استفاده بهينه و مؤثر از منابع و خدمات خود به عوامل مؤثر بر رفتار برنامه‌ريزي نشده مراجعان به خصوص عواملي كه تاثير آنها اثبات شد، از جمله «عوامل محيطي»، «عوامل مرتبط با فناوري» و «زمان دردسترس» توجه ويژه‌اي داشته باشند. نتيجه توجه به اين عوامل، استفاده بيشتر از منابع و خدمات كتابخانه‌ها، جذب مخاطب و افزايش سطح آگاهي و اطلاعات عمومي مراجعان خواهد بود.

Background and Aim: The present study aimed at investigating the factors affecting the unplanned behavior of users to use academic library resources and services. Methods: The present study is considered as being an applied one in terms of purpose ,and it has has been conducted using descriptive-survey method. Research population consist of the students of central libraries at Ferdowsi University of Mashhad, Shahid Chamran universty of Ahwaz, universities of Tabriz and Shiraz, as well as the Tehran Univrsity. Having determined the validity and reliability of the questionnaire, 700 questionnaires were distributed among the participants and 654 questionnaires have been analyzed applying stratified random sampling method based on the population size. Path analysis and LISREL software have been used in order for data analysis to be carried out. Results: The results shows that the environmental factors and also the ones associated with technology affect the students’ unplanned behavior as far as using resources and services of university libraries through the situational factor of time are concerned. In addition, the data resources and services have no direct or indirect influence on the incidence of these behaviors. Conclusion: Libraries should pay a special attention to the factors affecting the clients’ unplanned behavior, especially the ones whose impact has been proven including environmental factors, factors associated with technology, and the accessible time . This way, it will be possible for the libraries to have an optimized and efficient use of their resources and services. The result of paying attention to these factors will be the greater use of library resources and services, attracted audiences, and an increased level of awareness and information of users.