اثر حاكميت نوع نظام ادله‌اي بر هدف دادرسي مدني در حقوق ايران

Effect of Type of Evidence System on Goals of Civil Procedure in Iranian Law

هر كشور بر اساس سياست قضايي و هدف دادرسي و نيز ميزان اعتمادي كه قانون‌گذار آن به دادرس دارد، يكي از نظام­ هاي ادله ­اي يا تركيبي را از آن بر مي­ گزيند. نظام دادرسي مدني ايران بر مبناي دادرسي اسلامي است، كه از اصول اساسي و قضايي آن حصول اطمينان قلبي و وجداني از دلايل است. اين نظام به تأثير از دين الهي كه هدف آن تأمين حق و عدالت و سعادت دنيوي و اخروي انسان­هاست، هدف خود را كشف حقيقت كه كمال مطلوب و غايت دادرسي قرار داده است. به اين منظور همگام با تحول نظام ­هاي حقوقي و توسعه افكار عدالت­ خواهانه در جوامع پيشرفته، قواعد اثبات مدني با هدف رسيدن به قضاوت واقعي و تحقق عدالت، به سمت توسعه اختيارات دادرس به سرعت پيش رفته است. با تحول در محدوده اختيارات دادرس، حذف محدوديت­ ها در ارزش اثباتي شهادت و توسعه دايره آن و به لحاظ طريقيت ادله و حصري نبودن آن و عدم محدوديت در وسعت و تنوع اماره قضايي، نظام ادله آزاد بر دادرسي مدني ايران سايه افكنده است. با اين پويايي كه تنها در چارچوب اصول دادرسي اجرا مي­ گردد و بر اساس آن دادرس مي ­تواند به هر دليل منطقي و متعارفي كه او را به حقيقت رهبري و باعث علم و قناعت وجدان وي به واقعيت قضيه ­مي ­شود، تصميم­ گيري نمايد، قانون‌گذار هدف را كشف حقيقت قرارداده و فصل خصومت را به عنوان آخرين راه‌حل در صورت عدم امكان رسيدن به واقع، جهت پايان دادن به دعوا پيش‌بيني كرده است.

Every nation selects one of evidence systems or a combination of them based on judicial policy, purpose of the trial as well as the trust level of legislators relative to judges. Affected by divine religion the aim of which is providing justice as well as spiritual and worldly happiness for human, civil justice system of Iran is based on Islamic justice, the basic and judicial principles of which are conscience and hearty confidence of evidence, has regarded its goal to discover reality which is ideal and objective of hearing. To this purpose, along with changes in legal systems as well as development of justice thoughts in developed countries, the rules of civil proof have developed quickly toward extending the judge's power with the aim of achieving real judgment and realization of justice. With changes in the scope of judge's authority, removing restrictions in proved value of testimony, and developing its scope in terms of allegorical and manner of evidence, and lack of restrictions on the size and diversity of judicial circumstantial evidence, free evidence system has dominated civil procedure in Iran. With this dynamic, that is performed only in the framework of the principles of procedure, According to this judges could make decisions by any logical and conventional evidence that leads them to the truth.