بررسي تطبيقي وقوع ترادف در قرآن از ديدگاه زمخشري و طبرسي

Comparative Study of Synonyms in Quran from Zamakhshari and Tabarsi Viewpoint

ترادف يكي از انواع روابط معنايي و از مباحث لغوي است كه در متون فقه اللغه، اصول و تفسير در مباحث ادبي مورد توجه انديشمندان قرار گرفته است. انديشمندان در مورد وقوع ترادف در قرآن كريم، بر يك رأي و نظر نيستند. زمخشري از جمله مفسران اديبي است كه تفسير وي از كم نظيرترين تفاسير ادبي به شمار مي‌آيد. طبرسي نيز از مفسران بزرگ معاصر زمخشري بوده و در فنون ادبي چيره دست بوده است. لذا تفسير «مجمع البيان» نيز در زمره تفاسير ادبي به شمار مي‌آيد. بررسي تطبيقي «كشاف» و «مجمع البيان» نشان‌گر آن است كه زمخشري با بهره‌گيري از الفاظي چون «متقاربان» و «معني واحد» برخي از واژگان را مترادف با يكديگر تلقي كرده و در مواردي ميان الفاظ به ظاهر مترادف، به تفاوت‌هاي معنايي اشاره مي‌كند. طبرسي نيز بسياري از لغات را با الفاظي نظير «متقارب المعني»، «نظائر» و «بمعني واحد» هم‌معنا و مترادف دانسته است، گرچه در برخي مواقع نيز به تفاوت معنايي برخي واژه‌ها اشاره مي‌نمايد. در واقع مي‌توان چنين گفت كه اين دو مفسر علي‌رغم هم معنا دانستن برخي واژگان، از آنجا كه قائل به فروق الفاظ نيز مي‌باشند، ترادف جزئي در قرآن را پذيرفته‌اند و نمي‌توان گفت اين دو از منكران ترادف هستند چنانكه برخي گفته‌اند.

Synonym is one of the semantic relations and terminology issues which is paid a lot of attention by scholars in literary subjects and jurisprudential books. Intellectuals do not agree on the synonym event of Holy Quran. Zamakhshari is one of the literary interpreters whose interpretations are known as the incomparable ones in literature. Tabarsi is also one of the contemporary interpreters with Zamakhshari and was master in literary techniques; thus Majma' Al Bay@n interpretation is one of the literary interpretations. Tabarsi knew many terms as synonym such as close meaning, substitute and the same meaning. In fact it could be claimed that although both interpreters know some terms as synonyms, accept minor synonyms in Holy Quran; it can't be said they deny synonyms as some claimed.