تأثير انديشه‌هاي حديثي بر معناشناسي اصطلاحات حديثي: بررسي نمونه اصطلاح «حديث شاذ» نزد درايه نگاران اهل سنت با تأكيد بر ديدگاه ابن صلاح شَهرُزوري (م 643ق)

The Impact of Hadith's Thoughts on the Semantics of Hadith Terms: Case Study of Shāzz at Sunni Hadith Scholars with an Emphasis on the View Ibn Salah al-Shahrozuri

وجود مؤلفه «عدم شذوذ» در تعريف حديث صحيح نزد اهل سنت، سبب اهميت حديث شاذّ نزد ايشان شده است؛ چه آن‌كه حديث شاذ در زمره احاديث ضعيف و مردود جاي مي‌گيرد. مطالعه منابع موجود، حكايت از وجود سه معنا از حديث شاذ نزد ايشان دارد. اين معاني به لحاظ تاريخي به ترتيب از شافعي (م204ق)، حاكم نيشابوري (م 405ق) و شاگردش ابويَعلي خليلي قزويني (م 446ق) ارائه شده است. بررسي آثار درايه‌ در دوره‌هاي متأخر و معاصر، نشان از پذيرش نظر شافعي و رد دو تعريف ديگر دارد. پرسشي كه در اين‌باره اهميت مي‌يابد اينكه سبب تفوق تعريف شافعي بر سايرين چيست؟ اين نظر از كدام زمان و به دست كدام عالم ترجيح داده شده است؟ بررسي آثار درايه‌اي موجود حاكي از آن است كه تلاش‌هاي ابن صلاح شَهرُزوري (م 643ق) در اين خصوص مؤثر بوده است. داوري وي در اين‌باره، از يكسو ناظر به صحيح بخاري و از سوي ديگر متأثر از نتايج نامطلوب حاصل از دو تعريف ديگر است. مؤلفه «تفرّد راوي ثقه» در تعريف حاكم نيشابوري و «تفرّد راوي» در تعريف خليلي قزويني، سبب مي‌شود تا متفرّدات راويانِ ثقه يا مطلق متفرّدات راويان در صحيح بخاري در زمره احاديث شاذّ جاي گيرد. امري كه با جايگاه ويژه اين كتاب نزد اهل سنت ناهمگون است. از اين رو ابن صلاح كه خود بدين نكته تصريح دارد، آن را دليل ترجيح نظر شافعي اظهار كرده است.

The condition of lacking oddness (Shuzūz) in definition of Sound Hadith (Ŝaĥīĥ) at Sunni Hadith scholars has caused the importance of Shāzz Hadith to them, because this kind of Hadith is counted among the Weak Hadith (Ďaīf). Studing available resources shown that there are three definitions of Shāzz Hadith. These definitions historically have provided by al-Shafi‘ī (d. 204), al-Hākim al-Nyshābūrī (d. 405) and his student al-Khalīlī al-Qazvīnī (d. 446). Review written works in later and contemporary eras proves that the definition provided by al-Shafi‘ī widely has adopted. A question that matters in this regard is that what is the reason of al-Shafi‘ī's definition superiority? From which time and by which scholar this preference has occurred? Given the available evidence, in this regard apparently the famous Hadith Scholar Ibn Ŝalāĥ al-Shahrazūrī (d. 643) has been effective. His judgment on the one hand is according to al-Bukhārī's Ŝaĥīĥ and the other hand is due to the undesirable results came from two other definitions. The factor of soleness of trust narrator in al-Hākim al-Nyshābūrī's definition and the element of soleness of narrator in al-Khalīlī al-Qazvīnī's definition have caused to rare Hadiths of trust narrator or any rare Hadith in al-Bukhārī's Ŝaĥīĥ be considered in the category of Shāzz. This is not homogeneous with the special place of this book to the Sunni. Therefore, Ibn Ŝalāĥ, who himself points out this matter, has stated that as the reason for this preference.