مسئوليت كيفري ناشي از رفتار ديگـري در قـوانين ايـران و اسناد بين المللي

The Criminal Responsibility Arising from Another Person’s Behavior in Iran's Rules and International Documents

از جمله مسائل مرتبط با مسئوليت كيفري و اصل شخصي بودن آن، مسئوليت كيفري ناشي از رفتار ديگري است كه قانون‌گذار در ماده 142 قانون مجازات اسلامي 1392 از آن تحت عنوان «مسئوليت كيفري به علت رفتار ديگري» ياد كرده است؛ بدين معنا كه مسئوليت كيفري متوجه شخصي مي‌گردد كه دخالتي در ارتكاب جرم نداشته است اما به دليل وجود شرايطي خاص بنابر صلاحديد قانون­ گذار، مسئول شناخته شده و مجازات مي­ گردد. تا قبل از تصويب اين قانون مصاديق اين مسئوليت به طور پراكنده در برخي از قوانين مورد اشاره قرار گرفته بود. در اسناد بين‌المللي نيز، مفهومي تحت عنوان مسئوليت كيفري مقامات مافوق (فرماندهي) وجود دارد كه به موجب آن فرماندهان نظامي يا مقامات مافوق در قبال جرايمي كه توسط نيروهاي تحت فرماندهي يا كنترل آنها ارتكاب يافته است در صورتي كه كنترل لازم را نسبت به زيردستان خود اعمال نكرده باشند، مسئول شناخته مي‌شوند. مسؤليت كيفري مقامات مافوق در قبال رفتار مجرمانه زيردستانشان يكي از موضوعات مهم حقوق جزاي بين‌الملل به شمار مي‌آيد. در خصوص توجيه تحميل مسئوليت كيفري به مقامات مافوق دلايل متعددي مورد توجه قرار گرفته است. از جمله اين دلايل مسئوليت كيفري ناشي از رفتار ديگري است. بر همين اساس مطالعه جداگانه هر يك از اين مفاهيم و شناسايي رابطه ميان آنها حائز اهميت است كه در نوشتار حاضر، از طريق مطالعه مباني نظري و رجوع به قوانين و متون اسناد و مدارك، بدان‌ها پرداخته شده است. بنا بر نتايج به دست آمده در اين پژوهش، مسئوليت كيفري مقامات مافوق را تا حدودي مي‌توان مشابه مسئوليت كيفري ناشي از رفتار ديگري در حقوق داخلي دانست.

One of the issues related to criminal responsibility and the principle of its individuality is the criminal responsibility arising from the other’s behavior that legislator has referred it as criminal responsibility arising from other’s behavior in 142 article of Islamic Penal Law of 2013. This means that the criminal responsibility is on a person who has not committed the crime, but is known responsible and punished due to specific conditions and based on the legislator's discretion. Before approving this law, the examples of this responsibility had been referred discretely in some laws. There is a concept called criminal responsibility of superiors (commander-ship) in the international documents that whereby military commanders or superiors are known responsible for crimes that were committed by forces under their command or control, in the lack of necessary control of their subordinates. This is one of the important issues in international criminal law and there are several reasons for its justification includes criminal responsibility arising from other’s behavior. Accordingly, a separate study of each of these concepts and identification of their relationship is important, which is discussed in the present research through study theoretic principles and refer to regulations, texts and other documents. According to results in this study, criminal responsibility of superiors can be similar criminal liability arising from other’s behavior in the internal law.