كاركردهاي كلامي تاويل در ديدگاه فيض كاشاني

The Fayz Kashani’s Views on Theological Implications of Hermeneutics

مسئلۀ اصلي نوشتار حاضر تبيين نقش تأويل در انديشۀ كلامي فيض كاشاني است. بدين ترتيب كه نگارنده در تلاش است كه مبتني بر آثار اين متكلم شيعي، به استخراج ديدگاه او در چگونگي ارتباط كلام و تأويل بپردازد. اين متكلم عارف، تأويل‌پژوهي را رهيافتي در جهت فهم دين مي‌داند؛ به‌ طوري‌كه غفلت از آن متكلم را در مسير انجام رسالت‌هاي كلامي خويش به مخاطره مي‌اندازد. مي‌توان گفت سهمي كه تأويل در فهم و تبيين و نيز تنظيم عقايد ديني دارد، به عنوان دو كاركرد اساسي تأويل در كلام‌پژوهي فيض است. در نظر او متكلم با غفلت از بحث تأويل، همچون كسي است كه دين را در تاريكي مي‌شناسد. تمثيل او به داستان مولوي در باب فيل و خانۀ تاريك، در فهم اين مسئله نقش كليدي دارد. سومين كاركرد تأويل از رهگذر مباحث انسان‌شناسي تشريح مي‌شود. انسان به عنوان فاعل تأويل و تنها موجودي كه تاويل‌گر است، خود نيز از ساختاري تشكيكي برخوردار است. نقش تأويل نفس در غايت علم كلام از ثمرات پيوندي است كه بين كلام و تأويل برقرار مي‌شود. سير تأويل نفس آدمي سيري زيبايي‌شناسيك و هنرمندانه است.

The main issue pursued in the present study is to clarify the role of hermeneutics in the theology of Fayz Kashani. In this regard, we have attempted to extract his views on the relationship between hermeneutics and theology. For him, hermeneutics is a way to understand the religion, and ignoring it jeopardizes a theologian’s theological missions. The role hermeneutics plays in clarification, regulation, and interpretation of religious beliefs has a major position in Fayz’s theological works. In his views, a theologian ignoring hermeneutics is like a man who is seeking religion in darkness. His reference to Rumi’s story of elephant in the dark room illustrates this issue. The other implication of hermeneutics in his views is elaborated through anthropological issues.