تبيين علم بلامعلوم خداوند در سايۀ كشف انسان از استحالۀ اجتماع نقيضين بر اساس نظر ميرزا مهدي اصفهاني

Mirza Mahdi Isfahani’s Views on Explaining God’s Knowledge without Object in the Light of Human’s Understanding of Double Negative Elimination

استحالۀ اجتماع نقيضين يكي از پايه‌اي‌ترين بديهيات اوليه به شمار مي‌رود. ميرزا مهدي اصفهاني با نگاهي متفاوت به بداهت اين قضيه، به تبيين علم بلامعلوم در دايرۀ علم انسان پرداخته و معتقد است مي‌توان از علمي سخن گفت كه معلوم آن هيچ نوع تحققي در هيچ موطني ندارد. او با تكيه بر اين علم و آيه قرار دادن آن، علم خداي متعال پيش و پس از خلقت را علمي تفصيلي و بدون معيت معلومات مي‌داند. در نتيجه، ذات پروردگار را از هر گونه تقرر معلومات به هر نحوۀ ممكن اعم از اجمالي و تفصيلي، تنزيه مي‌كند. بر اين اساس مي‌توان گفت نظريۀ علم بلامعلوم ميرزا مهدي اصفهاني در صورتي كه چالش‌هاي پيش روي خود را به‌درستي حل نمايد، رقيبي براي نظريۀ ثابتات ازلي معتزله، اعيان ثابته عارفان و نيز نظريۀ علم اجمالي در عين كشف تفصيلي ملاصدرا است.

Double negative elimination is one of the most basic axioms in logic and philosophy. Having a different view of the obviousness of this issue, Mirza Mahdi Isfahani describes the "knowledge without the object” within the realm of human knowledge, believing that one can refer to the knowledge whose object is bare of any actualization in any homestead. He relies on such knowledge and uses it as a reference to define God's knowledge as a detailed knowledge, free of accompanying of any objects, both before and after creation. As a result, he purifies the Supreme Being from the subsistence of objects of knowledge, be it collective knowledge of detailed. Therefore, it can be inferred that once capable of tackling the challenges ahead, Mirza Mahdi Isfahani's theory of the "knowledge without the object” would appear as a rival for the Mu'tazilahs’ eternal entities, the Mystics’ immutable entities, and Mulla Sadra's detailed while undifferentiated knowledge.