تمايز روح و نفس در قرآن كريم و روايات

Differentiation between Spirit and Soul in the Holy Quran and Traditions

تمايز روح و نفس در قرآن و روايات به ندرت مورد توجه اذهان قرار گرفته است؛ و عمدتاً به عنوان دو كلمه مترادف در مصداق حقيقت انسان نگريسته مي‌شود. لذا نوشتار حاضر، مقوله نفس و روح را در سه حيطة لغت، قرآن و روايات مورد تحقيق و بررسي قرار داده است و در هر بخش با استقصاي نمونه‌هاي آن دو، كاربرد و مصاديقشان را معين ساخته. در اين مقال با استناد به وجوه و دلايل قرآني و روايي و نيز بيانات لغويان و علماي تفسير و در پرتو استقصاء انجام شده تمايز بين آنها مطرح مي‌شود. حاصل آنكه اكثر مفسران، متكلمان و محدثان براساس مباني نصوص ديني، به تمايز هرچه بيشتر ميان نفس و روح اصرار مي‌ورزند؛ ليكن در تفكر فلسفي صرفاً به كاربرد مصداقي نفس و روح به عنوان حقيقت انساني عنايت شده؛ لذا آن دو را مترادف مي‌گيرند. اگر جه مفسران و متكلمان در مواجهه با آيات و روايات مربوط به روح، صرفاً به بيان مصاديق آن همت گماشته‌اند. و اين تفسير نيز به طور پراكنده و با تشتّت آراء انجام گرفته است، ليكن همچنان مي‌توان اين تمايز را در فرهنگ قرآني و روايي مشاهده نمود. يكي از عوامل عدم توجه به اين تفاوت، پراكندگي در آراء اين گروه، قناعت نمودن به بيان اقوال صحابي و تابعين است و به ندرت به تحليل و استدلال اقدام نموده‌اند.

The present article has considered spirit and immortal soul in three compasses of word, Quran and narrations. It has specified their application and extensions with researching in their examples. In the light of these researches the differentiation discussion were proposed. Most of the commentators, theologians and traditions persisted on more differentiation between spirit and immortal soul based on the religious terms, but applicability of spirit and immortal soul are considered in philosophic though. So they supposed to be synonymous. In the presence of verses and traditions about spirit, commentators and theologian were only searched in the applicability and meanings of it. It has done scattered and view distraction also. One of the factors of this view distraction is taking the companions saying for granted and hardly ever making digestion and presumption in this issue.