بررسي عامل‌هاي مؤثر بر عملكرد محصول‌هاي راهبردي كشاورزي (گندم و جو)در استان خراسان‌ رضوي

lt;strong gt;چكيده lt;/strong gt; تغيير اقليم در ايران همواره يكي از چالش‌هاي مهم در بخش كشاورزي بوده است. چراكه سبب تأثيرپذيري عملكرد محصول‌هاي اين بخش و افزايش ريسك عملكرد توليد مي‌شود. از سوي ‌ديگر، نهاده‌هاي توليد مورد استفاده در بخش كشاورزي نيز بر عملكرد اين محصول‌ها تأثيرگذارند. لذا در اين پژوهش اثرگذاري گذاري نهاده‌هاي قابل كنترل توليد و عامل‌هاي اقليمي بر ميانگين و نوسان عملكرد توليد محصول‌هاي كشاورزي منتخب استان خراسان رضوي (گندم، جو) به‌عنوان محصول‌هاي راهبردي بخش كشاورزي براي سال‌هاي 1390 تا 1394 با به‌كارگيري مدل جاست و پاپ ارزيابي شده است. نتايج مطالعه نشان داد كه در تابع ميانگين عملكرد، يك ميلي‌متر  افزايش لگاريتم بارش سبب افزايش ميانگين عملكرد محصول‌هاي گندم آبي، گندم ديم و جو آبي به ميزان 11/0 ، 24/0 و 04/0 كيلوگرم در هكتار و كاهش 57/0 كيلوگرم در هكتار جو ديم شده است.  افزايش يك درجه سلسيوس در لگاريتم ميانگين بيشينه دما سبب كاهش 02/0، 1/0 كيلوگرم در هكتار در ميانگين عملكرد گندم آبي و جو آبي شد، اما ميانگين عملكرد گندم ديم و جو ديم را به ميزان 28/1 و 17/0 كيلوگرم در هكتار افزايش داده است. همچنين لگاريتم عامل‌هاي سطح زير كشت، ضريب مكانيزاسيون، كود نيتروژنه مصرفي و سم مصرفي داراي تأثير مثبت بر ميانگين عملكرد بوده است. بنابر نتايج تابع ريسك عملكرد  بيان شد كه پراكنش در بارش سبب افزايش ريسك عملكرد گندم آبي، گندم ديم و جو ديم به ميزان 27/0، 65/3 و 83/2 كيلوگرم در هكتار شده و عامل افزايش لگاريتم ميانگين بيشينه دما سبب كاهش 69/0، 30/5 و 13/6 كيلوگرم در هكتار ريسك عملكرد اين محصول‌ها شده است.  با توجه به نتايج به دست آمده در تابع‌هاي ميانگين و ريسك عملكرد، ابزارهاي مديريتي ريسك شامل بيمه بر اساس آب و هوا براي محصول‌هاي كشاورزي و به كارگيري رقم‌هاي بذر مقاوم به خشكي، در جهت جلوگيري از ريسك توليد محصول‌ها و كاهش آسيب‌پذيري كشاورزان از نهاده‌هاي توليد و عامل‌هاي اقليمي پيشنهاد مي‌شود. lt;strong gt;طبقه‌بندي : lt;/strong gt; C23, Q10, Q54.