آسيب‏پذيري كشاورزان حوضه آبريز بختگان قبل و پس از وقوع خشكسالي: رهيافت اقتصاد سنجي

خشكسالي، يكي از مهمترين تهديد كننده‏هاي معيشت افراد و توسعه اقتصادي اجتماعي در ميان مخاطرات طبيعي به شمار مي‏آيد. به بيان ديگر، پديده خشكسالي و پيامدهاي ناشي از آن يك مساله مهم براي دولت‏ها، كسب و كار و افراد شناخته مي‏شود. برخي مناطق همانند استان فارس، بيشتر مستعد فاجعه خشكسالي هستند و ظرفيت هر منطقه براي اقدام كارا و پاسخ به اثرات خشكسالي متفاوت است. بنابر اين، تعداد افراد تحت تاثير خشكسالي و اثرات مشاهده شده در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود. ريسك ناشي از خشكسالي در هر منطقه ناشي از قرار گرفتن در معرض اين مخاطره طبيعي و آسيب‏پذيري جامعه نسبت به اين رويداد است. در نتيجه، در مناطق مستعد خشكسالي، بايستي ارزيابي ريسك توسط برنامه‏ريزان و سياست‏گذاران انجام شود. از اين رو، هدف مطالعه حاضر، اندازه‏گيري آسيب‏پذيري كشاورزان حوضه آبريز بختگان قبل و پس از وقوع خشكسالي است. نمونه‏اي شامل 276 كشاورز براي مصاحبه و جمع‏آوري داده‏هاي لازم در سطح مزرعه براي دو سال انتخاب شد. نتايج نشان داد اگر زراعت تنها منبع درآمدي خانوارها باشد و توانايي هموارسازي مصرف مطلقا وجود نداشته باشد، بيش از 37% خانوارهاي نمونه نسبت به خشكسالي آسيب‏پذيرند. اما با در نظر گرفتن درآمد حاصل از فعاليت زراعي و درآمد خارج از مزرعه، 28.62% خانوارهاي نمونه آسيب‏پذير خواهند بود. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت اضافه كردن درآمد خارج از مزرعه به معيار درآمدي، موجب كاهش تعداد خانوارهاي آسيب‏پذير مي‌گردد. بر اساس نتايج بدست آمده از روش اقتصاد سنجي، چهار گروه از كشاورزان وجود دارد: 1) خانوارهايي كه قبل و پس از خشكسالي آسيب‌پذيرند (24/15% خانوارهاي نمونه)، 2) خانوارهايي كه قبل از خشكسالي مقاوم هستند، اما پس از آن آسيب‌پذيرند (61/44% خانوارهاي نمونه)، 3) خانوارهايي كه قبل از خشكسالي آسيب‌پذيرند اما پس از آن مقاوم هستند (96/18% خانوارهاي نمونه)، 4) خانوارهايي كه هم قبل و هم پس از خشكسالي مقاوم هستند (19/21% خانوارهاي نمونه). يافته‌هاي اين مطالعه مي‌تواند به سياست‌گذاران جهت درك بهتر آسيب‏پذيري كشاورزان نسبت به خشكسالي و در نتيجه برنامه‏ريزي و بكارگيري استراتژي‏هاي مديريت ريسك مناسب كمك نمايد.