شناسايي مؤلفه‌هاي اخلاق ارزشيابي در آموزش عالي از ديدگاه اعضاي هيئت علمي و ميزان كاربست آن از منظر دانشجويان

Identification of Components of Ethics of Evaluation in Higher Education from the Faculty Members’ Viewpoints and Its Application from Students' Perspectives

هدف از اجراي اين پژوهش، شناسايي مؤلفه‌هاي اخلاق ارزشيابي از ديدگاه اعضاي هيئت علمي و بررسي ميزان كاربست آن از ديدگاه دانشجويان بود. روش پژوهش، رويكرد تركيبي از نوع اكتشافي متوالي است. مرحله اول كيفي و مرحله دوم كمّي و از نوع توصيفي- پيمايشي است. مشاركت‌كنندگان بخش كيفي، اعضاي هيئت علمي دانشگاه شهيد مدني آذربايجان و جامعه آماري بخش كمّي، دانشجويان كارشناسي ارشد و كارشناسي اين دانشگاه به تعداد 6065 نفر بود كه با نمونه‌گيري هدفمند با 16 عضو هيئت علمي مصاحبه شد و 362 نفر از دانشجويان نيز با روش نمونه‌گيري طبقه‌اي نسبتي انتخاب شدند. ابزار بخش كيفي، مصاحبه نيمه‌ساختارمند و ابزار بخش كمّي، پرسشنامه اخلاق ارزشيابي محقق‌ساخته شامل 34 گويه بود. براي تحليل يافته‌ها از تحليل محتواي كيفي از نوع عرفي و آزمون t تك‌نمونه‌اي و t مستقل براي بخش كمّي استفاده شد.يافته‌هاي كيفي شامل 6 مؤلفه كه به‌عنوان مؤلفه‌هاي اخلاق ارزشيابي شناسايي شد. نتايج كمّي نشان داد، ميزان كاربست مؤلفه ارتباطات مؤثر در ارزشيابي مطلوب و مؤلفه‌هاي «سوگيري نكردن در ارزشيابي، ملاحظات اخلاقي در ارزشيابي و پايايي و روايي ابزارهاي ارزشيابي» از ديدگاه دانشجويان كارشناسي ارشد كمتر از ميانگين مفروض گزارش شدند. همچنين از ديدگاه دانشجويان كارشناسي مؤلفه‌هاي: ارزشيابي به‌مثابه يادگيري، ارزشيابي اصولي و صحيح، ارتباطات علمي مؤثر در ارزشيابي مطلوب گزارش شدند. بررسي تفاوت ميزان كاربست مؤلفه‌هاي اخلاق ارزشيابي بين دانشجويان دختر و پسر نشان‌دهنده آن است كه در مؤلفه‌هاي سوگيري نكردن در ارزشيابي، ارتباطات علمي مؤثر در ارزشيابي و پايايي و روايي ابزارهاي ارزشيابي تفاوت معني‌داري وجود دارد و در ساير مؤلفه‌ها تفاوتي ديده نشد. نظام اخلاقي در آموزش عالي به‌ويژه در ارزشيابي دانشجويان، منعكس‌كننده رفتارهاي حرفه‌اي و تعهد اخلاقي استادان است.

The aim of the present study was to identify the components of ethics of evaluation in higher education from the faculty members’ viewpoints and its application from students' perspectives. A mixed-method (sequential exploratory) approach focusing on qualitative and quantitative methods was used in the research. The research was conducted in a descriptive-survey design. The participants of the qualitative section were composed of faculty members of Azarbaijan Shahid Madani University and the statistical population of the quantitative section was consisted of MA/MSc and BA/BSc students of Azarbaijan Shahid Madani University (N=6065). Accordingly, 16 faculty members were selected and interviewed via the purposive sampling method. In addition, 362 Students were selected using the proportionate stratified random sampling method. The tool used for the qualitative section was semi-structured interviews technique and the quantitative tools were a Researcher-Made Ethics of Evaluation, which was composed of 34 items. Regarding the data analysis, it was tried to make use of qualitative content analysis (conventional type) for qualitative section and one-sample T-test and Independent T-test were used for the quantitative section. The qualitative findings were categorized into 6 components identified as ethics of evaluation. The quantitative results showed that the application of the component of effective communication in favorable evaluation as well as components of unbiased evaluation, ethical considerations in evaluation and reliability and validity of evaluation instruments were rated lower than the hypothetical mean from MA/MSc students’ viewpoint. Moreover, given the BA/BSc students’ perspective, the components of evaluation as learning, principled and correct evaluation and effective scientific communications in the favorable evaluation were reported. Regarding the difference in the application of components of ethics of evaluation between female and male students, the results indicated that there was a significant difference in such components as unbiased evaluation, effective scientific communications, and the reliability and validity of the evaluation instruments but no difference was observed in other components. The ethical system in higher education, especially in student’s evaluation, reflected professional-scientific behaviors and the sense of ethical commitment on the part of professors.