دگرديسي معنايي «دالِ استبداد» و برآمدن گفتمانِ «استبداد ايراني»

هدف از پژوهش حاضر بررسي دگرگوني معنايي دال استبداد از دورۀ صفويه تا برآمدن گفتمانِ استبداد ايراني در دوران قاجار است. بدين ترتيب با روش ديرينه‌شناسي تلاش خواهيم كرد اين دگرگوني را در نسبت با بسترهاي مادي كردوكارِ گفتماني بررسي نماييم. با بررسي معناي استبداد در برخي از متوني پيشا مدرن ايران نشان خواهيم داد كه «استبداد» در ايران پيشا مدرن نه به مثابۀ يك وضعيتي سياسيفرهنگي كه مثابۀ يك خصيصۀ اخلاقي تئوريزه شده است. چرخش مفهومي استبداد به نامي براي تمامي آشفتگي‌هاي موجود در ايران و برآمدن گفتمان پرقدرت «استبداد ايراني» محصول بروز رخداد‌هايي تاريخي است كه در بروز جنگ، وبا و قحطي به اوج رسيده و از يك سو نظمي جديد را طلب مي‌كند و از ديگر سو موانع شكل‌گيري نظم جديد را به مثابۀ «استبدادي» تئوريزه مي‌كند. در اين بستر است كه معناي يك دال در نسبت با يك دگرگوني تاريخي تغيير يافته و بدل به دالي مركزي در گفتماني مي‌شود كه از سدۀ گذشته تا كنون بر مطالعات تاريخي ايران سايه انداخته است و بدل به بتواره‌اي مفهومي گشته است كه ميبايد تاريخ خود را به ياد آورد.