الگوي جامع خانواده تراز در انديشه اسلامي

با توجه به اهميت خانواده در تمدن اسلامي و نقش بي‌بديل اين نهاد مقدس در انتقال فرهنگ و عقايد، ارائه الگويِ مطلوبِ خانواده تراز اسلامي، مي‌تواند گام بزرگي در جهت رشد و تكامل جامعه باشد. اين در حالي است كه با بررسي پژوهشهاي پيشين در زمينه خانواده اسلامي، با الگوي جامعي از خانواده تراز مواجه نمي‌شويم. وجود نداشتن چنين الگويي، باعث عدم آشنايي كامل و همه‌جانبه با آموزه‌هاي مورد نظر پيشوايان دين مبين اسلام است و عملاً موجب بسته شدن دست سياست‌گذاران و برنامه‌ريزان فرهنگي مي‌شود. در اين مقاله محتواي مرتبط با موضوع خانواده در هفت عنوان (شامل 21 جلد) از كتابهاي اسلامي به روش تحليل محتواي كيفي و با رويكرد استقرايي، بررسي شد. منابع به شكلي انتخاب شد كه بتوان از زواياي گوناگوني چون «سيره معصومين عليهم السلام»، «روايات ديني» و «آراي علماي مسلمان» به موضوع نگريست. نتيجه شناسه گذاري باز، دستيابي به ۷۲۵ شناسه در اين زمينه بود كه در ۹۳ مفهوم و يازده مقوله طبقه‌بندي شد و در نهايت در قالب الگوي جامع خانواده در اسلام در سه محور «ديدگاه‌هاي نظري اسلام درباره خانواده»، «راهكارهاي عملي تحكيم خانواده» و «عوامل تزلزل خانواده» ارائه شد. هر يك از اين محورها زيرمجموعه‌هايي را در بر مي‌گيرد. در محور نخست «رابطه ميان خانواده و جامعه»، «ويژگيهاي مطلوب محيط خانواده»، «ديدگاه اسلام درباره تشكيل خانواده» و «ديدگاه اسلام درباره زوجين» مطرح شده است. در محور دوم نيز مقولات «تشكيل خانواده»، «اقتصاد خانواده» و «وظايف اعضاي خانواده» جاي گرفته است. در نهايت «موانع تشكيل خانواده»، «عوامل تزلزل خانواده پس از تشكيل آن» و «وظايف ديگران در صورت اختلاف زوجين» مقولاتي است كه ذيل محور عوامل تزلزل خانواده قرار گرفته است.