كليدواژه :
فلسفه تاريخ هنر , «گلستان هنر» , قاضي احمد قمي , «زندگي هنرمندان» , جورجو وازاري
چكيده فارسي :
تاكنون در خصوص نخستين آثارِ تاريخ هنر به معناي امروزي؛ يعني «گلستان هنر» از قاضي مير احمد قمي و «زندگي هنرمندان» تأليف جورجو وازاري، كه در بستر و سنت‌هاي متفاوت تاريخ‌نگاري نوشته شده‌اند، از جنبه‌هاي نسخه‌شناسي، تاريخي و از منظر ادبي، پژوهش‌هاي متعددي صورت گرفته‌‌‌اند. اما آن‌چه كه تا كنون مغفول مانده، نگاهي ژرف‌تر و وسيع‌تر به مباني معرفتي و چارچوب نظريِ تاريخ‌نگاري و نگرش مورخان به مفهوم تاريخ، سير آن و در نهايت، نوع نگاه آنها به تاريخ هنر است. در حقيقت، سؤال اصلي پژوهش حاضر اين است كه نگرش و چارچوب فكري و مفهومي نويسندگان مذكور به تاريخ هنر يا به‌طور كلي فلسفه تاريخ هنر آنان با توجه به دو اثر «گلستان هنر» و «زندگي هنرمندان»، از چه مؤلفه‌هايي برخوردار است؟ جهت دست‌يابي به پاسخ، از روش توصيفي-تطبيقي استفاده مي‌شود. در اين راستا، از تركيب روش‌هاي تفهمي و تطبيقي بهره برده مي‌شود. روش تفهمي، شيوه‌اي تفسيري است كه به شكلي دروني و همدلانه مي‌كوشد تا طرز تلقي و نگاه نويسنده يا عامل تاريخي را نسبت به موضوعات كشف و درك كند. در نهايت، اجزاي مورد بررسي با يكديگر تطبيق داده شده و وجوه مختلف تشابه و تفاوت آنها مورد كنكاش قرار مي‌گيرد. هدف كلي پژوهش، دست‌يابي به مباني و خطوط اصلي معرفت تاريخي اين دو مورخِ هنر و سپس تعميم نتايج است. نتايج و يافته‌هاي كلي پژوهش بر آن هستند كه در دو جهان ايراني و اروپايي، حداقل تا پيش از دوره مدرن، دو تلقي متفاوت از تاريخ هنر وجود دارد؛ فلسفه تاريخ هنر در ايران، منبعث از تفكر ديني است كه از ماهيتي خطي، ثابت، سرچشمه‌اي و گذشته‌نگر برخوردار است و هنرمندِ وابسته به زنجيره استاد-شاگردي، مقلد استادان و سنت پيش از خود است، اما در اروپا بر اساس تفكر اومانيستي برگرفته از دوره باستان، فلسفه تاريخ هنر داراي ويژگي چرخه‌اي، تكاملي، غايت‌نگر و آينده‌گرا است كه فرديت هنرمندِ خلاق و مقلد طبيعت مورد تأكيد بوده است.
چكيده لاتين :
Up to now, about the first art history as we know today, i.e "Golestān-e Honar" by Qādī Mir Ahmad Qomi and "Lives of the Artists" by Giorgio Vasari, different researches and studies from different aspects of bibliographical, historical and literary has been done. But what has been neglected is a broader and deeper view into the epistemic foundation and theoretical frame of historiography and view of the historians toward the concept of the history, art history and its direction. The main question of this research is asking of existence and quiddity of the components of the philosophy of art history of Qādī Mir Ahmad Qomi and Giorgio Vasari based on their works "Golestān-e Honar" and "Lives of the Artists." In order to answer, Comparative-Descriptive method has been used. In this regard, Interpretive and comparative Methods have been utilized. Interpretive method is a way that somehow emotionaly and inwardly, try to explore the view of author or historical agent toward the subjects. At the end, the components compares and different aspects of similarity and differences are scrutinized. The main goal of this research is reaching to the foundations and main lines of philosophy of history of those art historians named above and generalizing the results. The results show that in two worlds of Iran and Europe, at least before the modern era, there were two different attitudes toward art history: the philosophy of art history in Iran emanates from theological thought which has linear, invariant, source-oriented, retrospective nature, but in Europe based on Humanism thought and from the ancient time, the philosophy of art history has cyclical, evolutional, end-oriented and future-oriented characteristics that the individuality of creative and nature imitator artist has been emphasized.
