توليد فضاي شهري بابلسر در دوره‌هاي قاجار و پهلوي

Production of Urban Space in BabolSar during Qajar and Pahlavi era

اين مقاله كوشيده است تا با استفاده از مفاهيم و روش‌شناسي ديالكتيكي هانري لفور به بررسي توليد و تحولات فضاي شهري بابلسر از دورة انعقاد معاهدة گلستان و تركمنچاي در دورة فتحعليشاه تا پيش از وقوع انقلاب اسلامي بپردازد. اين پژوهش در مطالعه و تفسير تاريخ فضا از منابعي چون سفرنامه‌ها، اسناد، عكس‌هاي برجا مانده، كتاب‌هاي تاريخي محلي، ملي و بين‌المللي، و تكنيك‌هايي چون مصاحبه‌هاي عميق، بحث‌هاي گروهي، گردآوري تاريخ شفاهي، و مشاهدة آثار برجا مانده، استفاده كرده است و به بررسي ساختارها (اقتصادي و سياسي)، و عوامل (روابط ميان نيروهاي اجتماعي) در كنار يكديگر پرداخته است. با الهام از سه‌گانة مفهومي لفور، و با توجه به تجربة خاص اين شهر، سه‌گانة ساخته شده جهت ترسيم بافت در هم پيچيدة فضا، شامل «عمل فضايي»، «سياست‌هاي اقتصادي» و «اقتصاد سياسي» است. مؤلفه‌هاي اين سه‌گانه، در هفت زير دورة تاريخي به تفكيك مورد بررسي قرار گرفته‌اند. بررسي ديالكتيكي اين سه‌گانه، حاكي از وجود چرخش‌هاي اقتصادي، فرهنگي، و تغيير در نيروهاي اجتماعي است و فضا از فضاي مطلق به فضاي انتزاعي و از فضاي انتزاعي به فضاي متمايز متحول شده است. اين پژوهش كوشيده تفسيري از اين تحولات ارائه كند.

Based on Lefebvre’s concepts and dialectical methodology this article studies production and transformation of urban space of BabolSar during Qajar and Pahlavi Era. It studies structures (Economy, culture, politics) and agencies (relationships of social forces) simultaneously and together, by using sources such as travel literature, documents, photos, local, national, and international histories, and applying technics like deep interview, group discussion, oral history and observation. Regarding to Lefebvre’s triad, and special experience of this city, constructed triad in this research includes ‘Spatial Practice’, ‘Economic Policies’, and ‘Political Economy’. Components of these three aspects are traced in seven historical periods which are constructed from the findings of this research. Applying dialectical triad during different periods shows economic and cultural turns in internal and external social forces. Finally, it shows transition in space from absolute space to abstract space and then to differential space. This research has tried to present an anthropologic interpretation focusing on these changes.