اثر كود گاوي غني شده با لجن كنورتور بر زيست‌فراهمي آهن در يك خاك آلوده به سرب

سابقه و هدف: امروزه متخصصين از روش‌هايي نظير كاريرد كلات‌هاي آهن، پائين آوردن پ‌هاش خاك و ضايعات صنعتي در جهت برطرف نمودن كمبود آهن در خاك، استفاده مي‌كنند. استفاده از مواد جامد زائد كارخانجات فولادسازي و ذو‌ب ‌‌آهن مانند سرباره و لجن كنورتور به عنوان مواد اصلاحي خاك در تغذيه آهن مي‌تواند مفيد باشد. اين تركيبات حاوي درصد قابل توجهي آهن هستند و سالانه به مقدار خيلي زياد توليد و انباشته مي‌شوند. كاربرد سرباره و لجن كنورتور در خاك ممكن است بر تحرك زيستي و فرم هاي شيميايي آهن در خاك تاثيرگذار باشد. از سويي ديگر آلودگي محيط زيست به فلزات سنگين مانند سرب مشكلي جدي و روزافزون است و مي‌تواند مديريت تغذيه اي عناصر غذايي از جمله آهن را تحت تاثير قرار دهد. با در نظر گرفتن اثر برهمكنش آهن و سرب، اين تحقيق با هدف بررسي اثر كود گاوي غني شده با لجن كنورتور بر تغيير قابليت زيست‌فراهمي آهن در يك خاك آلوده به سرب انجام شد. مواد و روش‌ها: اين پژوهش به صورت يك آزمايش فاكتوريل سه فاكتوره در فالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط گلخانه‌اي به اجرا در آمد. تيمارهاي آزمايشي شامل كاربرد مقادير 0 ، 15 و 30 تن در هكتار كود گاوي غني شده با 0 و 5 درصد وزني آهن خالص از تركيب لجن كنورتور بود. علاوه بر اين، خاك با مقادير 0، 200، 300 و400 ميلي گرم سرب در كيلوگرم خاك از منبع نيترات سرب آلوده و به مدت يك ماه نگهداري شد. سپس كود گاوي غني‌شده به خاك آلوده به سرب اضافه شد و بذر ذرت (سينگل كراس 704) كاشته شد. بعد از گذشت 60 روز از شروع آزمايش، ويژگي‌هاي فيزيكي، شيميايي خاك و غلظت آهن در خاك و گياه ذرت اندازه‌گيري شد. يافته ها: افزايش كاربرد كود گاوي از 0 به 15 و 30 تن در هكتار در خاك آلوده به 300 ميلي‌گرم سرب در كيلوگرم خاك به ترتيب باعث افزايش 21 و 35 برابري در مقدار آهن قابل عصاره‌گيري با DTPA شد. مشابه اين نتيجه، غلظت آهن ريشه و شاخساره نيز افزايش يافت، به طوري كه كاربرد 30 تن در هكتار كود گاوي (‌در خاك آلوده به 200 ميلي گرم سرب در كيلوگرم خاك) به ترتيب باعث افزايش 7 و12.3 برابري در غلظت آهن ريشه و شاخساره گياه شد. كود گاوي غني شده با لجن كنورتور نيز تاثير مثبتي بر افزايش غلظت آهن ريشه و شاخساره گياه داشت، به صورتي كه كاربرد 30 تن در هكتار كود گاوي غني‌شده در خاك آلوده به 200 ميلي گرم سرب به ترتيب باعث افزايش 2 و 7.7 برابري در غلظت آهن ريشه و شاخساره گياه شد. نتيجه‌گيري: بيشترين مقدار آهن قابل عصاره‌گيري با DTPA و غلظت آهن ريشه و شاخساره در خاك غير آلوده و تيمار شده با 30 تن در هكتار كود گاوي غني شده با 5 درصد آهن خالص از تركيب لجن كنورتور بود. با توجه به اثر آنتاگونيستي سرب و آهن، افزايش آلودگي خاك به سرب باعث كاهش معني‌دار قابليت زيست‌فراهمي آهن در خاك، ريشه و شاخساره گياه شده است. نتايج كلي اين تحقيق حاكي از آن است كه كاربرد كود گاوي غني شده با 5 درصد آهن خالص از تركيب لجن كنورتور، توانسته است باعث افزايش قابليت زيست‌فراهمي آهن در خاك و گياه شود، هر چند كه در اين ميان نقش كاربرد كود گاوي در كاهش قابليت زيست‌فراهمي سرب و به دنبال آن افزايش قابليت زيست‌فراهمي آهن در خاك (‌اثر رقابتي آهن و سرب) نبايستي ناديده گرفته شود.