بررسي ميزان بهبودي شاخص‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك در سال‌هاي پس از آتش سوزي در جنگل‌هاي شاخه زاد بلوط زاگرس در استان كرمانشاه

سابقه و هدف: آتش سوزي مهم‌ترين عامل تخريب در اكوسيستم‌هاي جنگلي به شمار مي‌رود كه مي‌تواند دگرگوني‌هايي را در ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك در كوتاه مدت و بلند مدت ايجاد نمايد. دگرگوني اين ويژگي‌ها در خاك پس از آتش سوزي ممكن است پيامدهاي منفي بر اكوسيستم جنگل حتي در بلند مدت داشته باشد. از آنجا كه فراواني رخدادهاي آتش سوزي در جنگلهاي زاگرس در سال‌هاي اخير رو به افزايش بوده است، شناسايي اثرات بلند مدت و كوتاه مدت آتش سوزي بر ويژگي‌هاي خاك اين جنگل‌ها به منظور جلوگيري از تخريب خاك بسيار ضروري مي‌باشد. بنابراين در اين پژوهش پاسخ كوتاه مدت و بلند مدت برخي از ويژگي‌هاي مهم فيزيكي و شيميايي خاك به آتش سوزي در جنگل‌هاي زاگرس بررسي شد تا زمان بهبودي تغييرات هريك از اين ويژگي‌ها پس از آتش سوزي تعيين شود. مواد و روش ها: براي بررسي زمان بهبودي ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك پس از آتش سوزي، 3 منطقه در يك رويشگاه با فاصله حدود 1 كيلومتر با زمان‌هاي مختلف آتش سوزي شامل 1 سال، 3 سال و 10 سال انتخاب شد. به منظور كاهش خطاي اثرات محيطي، در نزديكترين همسايگي هر يك از آنها قطعات نسوخته شاهدي در نظر گرفته شد و هر منطقه با شاهد خود مورد مقايسه قرار گرفت. سپس نمونه برداري به صورت تصادفي از عمق 0 تا 20 سانتي‌متري سطح خاك و با چهار تكرار انجام شد. در مجموع تعداد 24 نمونه تركيبي از خاك برداشت شد. سپس ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك شامل:pH ، CEC، فسفر (P)، كربن آلي (OC)، نيتروژن (N)، EC، رطوبت اشباع خاك، جرم مخصوص ظاهري (BD) ، نسبت C:N، درصد اجزاي تشكيل دهنده بافت خاك اندازه گيري شد. مقايسه ويژگي‌هاي اندازه گيري شده با آزمون تي (t test) در نرم افزار IBM SPSS انجام شد. يافته ها: نتايج نشان داد كهpH ، CEC،EC و P خاك 1 سال بعد از آتش سوزي افزايش يافتند. همچنين در مدت 3 و 10 سال پس از آتش سوزيpH و CEC به سطح قبل از آتش سوزي بهبود يافتند اما EC و P خاك نسبت به شاهد كاهش معنادار يافتند. رطوبت اشباع خاك 1 سال بعد از آتش سوزي كاهش يافت، اما 3 و 10 سال بعد اختلاف معني‌داري با سطح قبل از آتش سوزي نشان نداد. كربن آلي و نيتروژن خاك در تمامي زمان‌هاي مورد بررسي كاهش معنادار داشتند و حتي 10 سال بعد نيز به سطح قبل از آتش سوزي بهبود نيافتند. جرم مخصوص ظاهري 1 سال و 3 سال بعد از آتش سوزي كاهش يافت اما 10 سال بعد در مقايسه با شاهد تفاوت معناداري مشاهده نشد. نسبت C:N خاك، محتواي رس، شن و سيلت خاك در هيچ يك از زمان‌هاي پس از آتش سوزي تفاوت معناداري با شاهد نشان ندادند. نتيجه گيري: نتيجه گيري شد كه برخي ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك ممكن است در كوتاه مدت بهبود يابند ولي برخي ديگر حتي پس از گذشت 10سال نيز، به سطح قبل از آتش سوزي بهبود نيابند. از ميان اين ويژگي‌ها مقدار ماده آلي خاك، نيتروژن و فسفر خاك از مهم‌ترين ويژگي‌هايي هستند كه به زمان زيادي براي بهبودي پس از آتش سوزي نياز دارند.