بررسي رفتار فسفرقابل‌استفاده تحت شرايط غرقابي در خاكهاي شاليزاري پس از كاربرد كود فسفره

سابقه و هدف : فسفر پس از نيتروژن يكي از عوامل محدودكننده رشد و توسعه برنج بوده و كمبود آن تأثير بسيار شديدي بر عملكرد برنج خواهد داشت. علي رغم اهميت حياتي فسفر براي كشت برنج در اراضي شاليزاري، بازيافت آن در خاك‌هاي كشاورزي بسيار پايين و از 25% فسفر افزوده شده نيز كمتر بوده و باقيمانده آن به شكل‌هاي مختلف در خاك تثبيت و يا با ورود به چرخه هيدرولوژيكي از دسترس گياه در فصل رشد خارج مي‌‌‌شود. اهداف اين مطالعه 1- بررسي روند تغييرات زماني فسفر قابل استفاده، بررسي رفتار فسفر قابل استفاده با معادلات سينتيكي و تاثير خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك بر روند تغييرات فسفر قابل استفاده و بررسي امكان تقسيط فسفر در خاك‌هاي شاليزاري مي باشد. مواد و روشها: اين پژوهش آزمايشگاهي به صورت فاكتوريل و در قالب طرح كاملا تصادفي و در سه تكرار شامل نوع خاك در 6 سطح، مقدار كود فسفره در دو سطح (صفر و 45 كيلوگرم در هكتار پنتا اكسيد فسفرP2O5 ) به انجام رسيد. 2.5 گرم خاك با كمك 5 ميلي‌ليتر آب به شرايط غرقابي رسيد. پس از افزودن تيمار فسفر به خاكهاي اشباع شده، براساس تقويم زماني متفاوت، عصاره‌گيري شد. در نهايت مقدار فسفر‌قابل‌استفاده در هريك ار آنها اندازه‌گيري گرديد. مقدار فسفر قابل استفاده با استفاده از معادلات سينتيكي مرتبه صفر، اول، دوم، الوويچ ساده، تابع نمايي، و انتشار پارابوليكي برازش و براساس ضرايب تشخيص و اشتباه استاندارد برآورد، معادلاتي كه قادر به توصيف رفتار فسفر بودند گزينش و ضرايب آنها تعيين گرديد. يافته ها: نتايج اين پژوهش نشان داد كه در تمام خاكها و علي رغم تفاوت در خصوصيات فيزيكي و شيميايي آنها، مقدار فسفر قابل استفاده يك ماه پس از غرقاب به طور معني‌داري بيشتر(72 درصد ) از مقدار فسفر قابل جذب خاك خاك هوا خشك بود. نمودار رفتار فسفرقابل استفاده طي زمان نشان داد كه سرعت افزايش غلظت فسفرقابل استفاده در مراحل اوليه (تا 48 ساعت اوليه) سريع و سپس با گذشت زمان (تا 288 ساعت) به تدريج كاهش يافته و اين روند تا 600 ساعت دنبال شده، پس از آن كاهش مقدار فسفرقابل استفاده با سرعت تقريباً ثابتي تا روز آخر آزمون ادامه يافت. معادلات مرتبه يك و دو (بالاترين ضريب تشخيص)و مرتبه صفر و تابع تواني (كمترين خطاي استاندارد) به دليل ضريب تشخيص بالا و خطاي استاندارد كم و تقريبا مشابه مي توانند سرعت آزاد‌سازي فسفر را بهتر توصيف كنند. در بين معادلات گزينش شده تنها شيب منحني معادله مرتبه دوم با تمام ويژگي‌‌‌هاي شيميايي و فيزيكي خاك‌ها همبستگي (منفي يا مثبت ) معني‌داري را نشان داد. (اسيديته (*0.51-) و كربن آلي (*0.51-)، كربنات كلسيم معادل (**0.68)، فسفر قابل جذب در شرايط غير غرقابي (*0.51-) و غرقابي (*0.51-) ، درصد شن (**0.68) و درصد رس (**0.60-)) و بنابراين مي‌تواند معادله نهايي براي توصيف رفتار فسفر خاكهاي شاليزاري مورد مطالعه باشد. نتيجه گيري: نتايج بر كاهش 50 درصد فسفر افزوده شده قبل از 300 ساعت يا 12 روز(مرحله رويشي) و 70 درصد در حدود 1400 ساعت يا دو ماه(شروع مرحله زايشي گياه برنج) تاكيد داشته و مي تواند مبناي مطالعات تقسيط فسفر قرار گيرد.