تاثير تغيير كاربري اراضي بر خصوصيات فيزيكي ، شيميايي و زيستي خاك در جنگل قلك شهرستان قائمشهر

سابقه و هدف: تخريب اكوسيستم‌هاي طبيعي و تبديل آن ها به كاربر ي هاي ديگر موجب تغييرات چشمگيري در خصوصيات خاك شده است .جنگل‌زدايي عواقب اكولوژيكي زيان‌باري مانند كاهش تنوع زيستي و كيفيت خاك را بهمراه دارد. نتايج پژوهش‌ها در سراسر دنيا بيانگر آن است كه جنگل‌زدايي باعث تنزل كيفيت خاك از طريق كاهش ماده آلي، تنفس ميكروبي، پايداري خاكدانه‌ها، هدايت هيدروليكي و افزايش جرم مخصوص ظاهري مي‌گردد. هدف از اين پژوهش ارزيابي تغييرات برخي مشخصه هاي حاصلخيزي خاك تحت تاثير پوشش هاي مختلف زمين در استان مازندران، شهرستان قائمشهر بوده است. مواد و روش‌ها: به منظور انجام اين پژوهش، 4 كاربري اراضي شامل ، جنگل طبيعي، جنگل تفرجي، شاليزار، و باغ مركبات در نظر گرفته شد. براي نمونه‌برداري از خاك در هر كاربري از 10 قطعه نمونه با ابعاد (20×20متر) بصورت تصادفي منظم (75×50متر)استفاده گرديد. سپس نمونه‌هاي خاك در مركز هر پلات واز عمق 100سانتي‌متري بوسيله استوانه فلزي (قطر 8 سانتي‌متر) برداشت گرديد. درصد رطوبت، بافت خاك، وزن مخصوص ظاهري، واكنش خاك، هدايت الكتريكي، كربن آلي، نيتروژن كل، پتاسيم، فسفر، آمونيوم و نيترات خاك در آزمايشگاه اندازه گيري و شاخص هاي نرخ خالص معدني شدن نيتروژن، توليد خالص آمونيوم و نيترات محاسبه گرديد. براي بررسي تفاوت معني داري بين كاربري هاي مختلف زمين از آناليز واريانس يك طرفه و همچنين بمنظور مقايسه ميانگين پارامترها از آزمون دانكن استفاده گرديد. يافته‌ها: نتايج حاكي از آن است كه مشخصات فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك در بين كاربري هاي مختلف داراي تفاوت معني داري (0.05 p) با يكديگر بوده اند. بطوريكه بيشترين ميزان درصد رطوبت (36.47)، كربن آلي (5.1)، نيتروژن كل(0.46) و بيشترين غلظت نسبت كربن به نيتروژن (11.06) در جنگل تفرجي و كمترين ميزان درصد كربن آلي (1.68)و پتاسيم (260.54) و نسبت كربن به نيتروزن (7.71) در كاربري شاليزار مشاهده گرديد. كاهش ورودي مواد آلي به خاك به دليل از بين رفتن پوشش طبيعي جنگل از سويي و تخريب خاكدانه‌ها به سبب عمليات خاكورزي و در نتيجه عدم حفاظت فيزيكي مواد آلي خاك سبب كاهش مقادير كربن آلي و ازت كل خاك در اين كاربري شده است. علي رغم عدم تفاوت معني داري مشخصه آمونيوم خاك در بين كاربري هاي مختلف در دو سري زماني (شهريور و مهر)، بيش ترين ميزان اين مشخصه در كاربري هاي جنگلي و كم ترين ميزان آن در شاليزار و باغ مشاهده شده است. غلظت زياد آمونيوم در دو پوشش جنگلي به نرخ بالاي معدني شدن ازت برمي‌گردد. افزايش نرخ معدني شدن ازت و فعاليت ميكروبي به شدت تحت تأثير افزايش متغيرهايي از قبيل درجه حرارت، رطوبت خاك ،pH و منابع موقت كربن و ازت ( براي جوامع ميكروبي) مي باشد. همچنين نتايج حاكي از آن است كه معدني شدن خالص نيتروژن و توليد خالص نيترات نيز فقط در كاربري شاليزار و جنگل تفرجي رخ داده است. نتيجه گيري: با توجه به نتايج اين تحقيق مي توان گفت كه پويايي نيتروژن مي‌تواند تحت تاثير تغيير كاربري هاي جنگلي قرار گيرد. بنابراين نيتروژن كل و اشكال معدني آن مي تواند بعنوان شاخص‌هاي كليدي جهت ارزيابي اثرات مديريت اراضي روي كيفيت خاك مورد استفاده قرار گيرد.