پديد آورندگان :
خالدي درويشان ، عبدالواحد - گروه مهندسي آبخيزداري , خالدي درويشان ، عبدالواحد - گروه مهندسي آبخيزداري , هادي قورقي ، جبار اداره منابع طبيعي شهرستان دهگلان , هادي قورقي ، جبار اداره منابع طبيعي شهرستان دهگلان , كاتبي‌كرد ، آزاده - گروه مهندسي آبخيزداري , كاتبي‌كرد ، آزاده - گروه مهندسي آبخيزداري , محمداميني ، هيرو - گروه مهندسي آبخيزداري , محمداميني ، هيرو - گروه مهندسي آبخيزداري , غلامي ، ليلا - گروه مهندسي آبخيزداري , غلامي ، ليلا - گروه مهندسي آبخيزداري , كرم‌زاده ، اسدالله اداره منابع طبيعي شهرستان دهگلان , كرم‌زاده ، اسدالله اداره منابع طبيعي شهرستان دهگلان , بهمني ، عارف اداره كل منابع طبيعي استان كردستان , بهمني ، عارف اداره كل منابع طبيعي استان كردستان , سعيدي ، فرهنگ اداره كل منابع طبيعي استان كردستان , سعيدي ، فرهنگ اداره كل منابع طبيعي استان كردستان
كليدواژه :
مديريت پوشش گياهي , حفاظت خاك , حوزه آبخيز خامسان , مديريت حوزه آبخيز
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: امروزه انجام طرح‌هاي مديريتي آبخيزداري و مرتع‌داري نقش مهمي در مديريت منابع آب و خاك در سرتاسر جهان ايفا مي‌كنند. اگرچه پروژه‌هاي آبخيزداري و مرتع‌داري به‌عنوان يك رويكرد براي توسعه بخش‌هاي روستايي و مديريت منابع طبيعي از اهميت قابل توجهي برخوردارند، اما بيش‌تر مطالعات به بررسي اثر آن‌ها بر رسوب پرداخته‌اند و اثر آن‌ها بر فرسايش خاك كم‌تر مورد توجه بوده است. اين در حالي است كه مطالعه اثربخشي همه‌جانبه اين طرح‌ها براي تجزيه و تحليل عمل‌كرد آن‌ها در دست‌يابي به اهداف طرح ضروري مي‌باشد . لذا پژوهش حاضر به‌منظور بررسي اثر عمليات قرق بر متغيرهاي رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاك در كرت‌هاي فرسايش و در مقياس رگبار انجام شد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر در زيرحوزه‌هاي نمونه و شاهد به ترتيب داراي و بدون عمليات قرق با مساحت‌هاي 107.54 و 110.15 هكتار در جنوب غربي در حوزه معرف خامسان در جنوب استان كردستان در كشور ايران با مساحت 4337.27 هكتار انجام گرفت. به منظور اندازه‌گيري مقادير رواناب و هدررفت خاك تعداد سه كرت با ابعاد 22.13 در 1.83 متر در هر يك از دامنه‌هاي غربي، شمالي و شرقي نصب شدند. تيمار قرق در كرت‌هاي مستقر در زيرحوزه نمونه از سال 1386 اجرا شد. سپس داده‌هاي حجم و ضريب رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاك براي 52 رگبار مربوط به سال‌هاي 1388 تا 1393 در حوزه آبخيز معرف خامسان مورد اندازه‌گيري قرار گرفت. يافته‌ها: نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه عمليات قرق بر حجم رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاك در كرت‌هاي فرسايش و در مقياس رگبار اثر كاهنده و معني‌داري (p≤0.05) داشت. در نهايت كاهش متغيرهاي حجم و ضريب رواناب، غلظت رسوب، هدررفت خاك و رسوب‌دهي رگبار پس از اِعمال قرق به‌ترتيب برابر 15.68، 6.13، 16.67، 24.37 و 21.43 درصد مشاهده شد. متغيرهاي حجم رواناب، هدررفت خاك و رسوب‌دهي در كرت‌هاي فرسايش مستقر در دو زيرحوزه نمونه (قرق) و شاهد (غير قرق) داراي اختلاف معني‌دار (p ≤ 0.05) بودند. متغير غلظت رسوب نيز مقدار آماره P برابر با 0.058 داشت و لذا تغييرات آن نيز در اثر قرق در سطح اعتماد نزديك به 95 درصد معني‌دار ارزيابي گرديد. به عبارت ديگر مقادير مربوط به متغيرهاي مذكور در حوزه نمونه كه تحت شرايط قرق بوده و پوشش گياهي آن غني‌تر بود به‌طور معني‌داري كم‌تر بود. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج به‌دست آمده مي‌توان بيان نمود كه تيمار قرق با افزايش تراكم پوشش گياهي موجب افزايش نفوذ و كاهش رواناب، غظت رسوب و هدررفت خاك در مقياس كرت گرديد.
