ارزيابي شاخص ردپاي آب محصولات زراعي و باغي استان تهران

سابقه و هدف: مديريت مصرف آب شهرهاي بزرگ در سال‌هاي اخير به عنوان مباحث كليدي در زمينه مديريت منابع آب مطرح شده است. استان تهران با مركزيت شهر تهران از نقاط اصلي مصرف آب در كشور ايران محسوب مي‌شود. يكي از شاخص‌هاي مطرح براي بكارگيري مديريت جامع حوزه‌هاي آبخيز، شاخص ردپاي آب است. در استان تهران، همچون ساير مناطق، كشاورزي از مهم‌ترين مصرف‌كنندگان آب محسوب مي‌شود. به همين سبب اين پژوهش با هدف محاسبه ردپاي آب بخش كشاورزي استان تهران و تعيين مطلوب‌ترين شهرستان براي كاشت محصولات باغي و زراعي از منظر ردپاي آب نگاشته شده است. مواد و روش‌ها: به منظور محاسبه ردپاي آب محصولات كشاورزي، با استفاده از آمارنامه‌هاي ارائه شده توسط جهاد كشاورزي، شهرستان‌هايي از استان كه بالاترين مقدار توليد و سطح زير كشت را داشتند شناسايي گرديد. در مرحله بعد اطلاعاتي نظير نياز آبي گياهان از نرم‌افزار خانواده CropWat، عملكرد محصولات و پارامترهايي كه در محاسبات نياز بود از طريق آمارنامه‌هاي كشاورزي محاسبه و گردآوري شد. سپس با استفاده از روش ارزيابي شاخص ردپاي آب به محاسبه ردپاي آب محصولات كشاورزي محاسبه شد. يافته‌ها: نتايج بدست آمده نشان داد كه در بخش توليدات زراعي، مقدار محتوي ردپاي آب، به مراتب بيش‌تر از توليدات باغي مي‌باشد. بالاترين ميانگين ردپاي آب مربوط به محصول گندم (2539 مترمكعب برتن) و پايين‌ترين ميانگين ردپاي آب مربوط به محصول سيب (477 مترمكعب بر تن) بوده است. در مقايسه متناظر محصولات بين شهرستان‌هاي مشترك در توليد، مشخص شد كه از منظر شاخص ردپاي آب براي محصولات زراعي خصوصاً گندم و جو، شهرستان‌هاي جنوبي و غربي استان يعني شهرستان‌هاي ورامين و اسلامشهر نسبت به ساير شهرستان‌ها اولويت دارند. لكن براي محصولات باغي، شهرستان دماوند داراي اولويت است. نتيجه‌گيري: در تحقيق حاضر مصرف آب براي محصولات كشاورزي مورد بررسي قرار گرقت و با توجه به نتايج، حجم زيادي از منابع آب استان صرف توليد اين محصولات مي‌شود. در تمامي محصولات مورد مطالعه، ردپاي آب سبز بيش از ساير اجزاي ردپاي آب بود كه نشان دهنده اتكاي توليد محصولات بر بارش باران و رطوبت خاك است و بخش اعظم آب آبياري از دسترس گياه در اثر تبخير يا نفوذ خارج مي‌شود. اين درصورتي است كه حجم زيادي از آب براي تأمين آب شرب استان خصوصاً شهر تهران مورد نياز است كه بايد با اولويت‌بندي توليدات، از منابع آب موجود حفاظت كرد. در مجموع بهتر است كه در استان تهران تنها توليدات محصولات باغي گسترش يابد و ساير محصولات زراعي از خارج مرزهاي شهرستان تأمين شود.