تأثير كاربرد كودهاي دامي، بيوچار آن‌ها و قارچ‌هاي مايكوريز آربوسكولار بر غلظت شكل‌هاي شيميايي پتاسيم در يك خاك آهكي

سابقه و هدف: امروزه به‌دليل مزاياي بي‌شمار كودهاي آلي و شيميايي، استفاده از آنها در كشاورزي ارگانيك در حال افزايش مي‌باشد. اخيراً، تبديل كودهاي آلي به بيوچار نيز به عنوان يك كود آلي جايگزين و پايدار، مورد توجه بسياري از پژوهشگران قرار گرفته است. پتاسيم يك عنصر ضرروي براي توليد محصول است. كاربرد مواد آلي مختلف در خاك ممكن است بر مقدار شكل‌هاي مختلف پتاسيم در خاك موثر باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسي اثر كاربرد قارچ‌هاي مايكوريز آربوسكولار، كودهاي حيواني (گوسفندي و مرغي) و بيوچار حاصل از آن‌ها بر غلظت شكل‌هاي شيميايي پتاسيم و ارتباط اين شكل‌ها با غلظت پتاسيم گياه ذرت در يك خاك آهكي بود. مواد و روش‌ها: آزمايشي فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در شرايط گلخانه انجام گرفت. تيمارها شامل پنج سطح كود آلي (بدون كاربرد كود آلي، كود گوسفندي، كود مرغي، بيوچار كود گوسفندي و بيوچار كود مرغي هر كدام 2 درصد وزني) و تلقيح قارچي در سه سطح (بدون تلقيح، تلقيح با قارچ گلوموس‌ورسيفرم و تلقيح با قارچ فونليفورميسموسه) بود. بيوچارها در دماي 500 درجه‌سلسيوس و به مدت 4 ساعت در شرايط اكسيژن محدود تهيه شدند. مقداري مناسب از لايه سطحي (عمق 0-20 سانتيمتر) يك خاك آهكي برداشته و پس از عبور از الك 2 ميلي‌متري، طبق طرح آزمايشي توسط كودهاي آلي و قارچ‌هاي مايكوريز تيمار شدند. پس از آن كشت گياه به تعداد 5 بذر ذرت (سينگل‌گراس 704) در عمق حدود 2 سانتي‌متري در گلدان‌هاي پلاستيكي انجام‌شد. در طول دوره رشد گياه، رطوبت خاك با استفاده از آب‌مقطر در حدود 80 درصد ظرفيت مزرعه نگهداري شد. پس از 10 هفته، اندام هوايي گياهان برداشت شده و ريشه‌ها از خاك جدا شدند. پس از هواخشك شدن خاك گلدان‌ها و عبور از الك دو ميلي‌متري، غلظت شكل‌هاي شيميايي پتاسيم (محلول، تبادلي و غيرتبادلي) اندازه‌گيري شد. همچنين جذب پتاسيم اندام‌هوايي نيز از حاصلضرب غلظت پتاسيم اندام هوايي در وزن خشك اندام‌هوايي محاسبه شد. يافته‌ها: : نتايج نشان داد كه كودهاي حيواني و بيوچار آن‌ها سبب افزايش مقدار پتاسيم محلول، تبادلي و غيرتبادلي در خاك گرديدند (به‌ترتيب از 8 تا 65، 43 تا 128 و 29 تا 72 ميلي‌گرم بر كيلوگرم افزايش نسبت به شاهد). به‌طوركلي افزايش مقدار شكل‌هاي پتاسيم با كاربرد كود گوسفندي و بيوچار آن بيشتر از كود مرغي و بيوچار آن بود. تبديل كودهاي آلي به بيوچار، سبب كاهش مقدار پتاسيم محلول و افزايش مقدار پتاسيم تبادلي و غيرتبادلي گرديد. قارچ فونليفورميسموسه سبب كاهش پتاسيم محلول و افزايش پتاسيم غيرتبادلي و قارچ گلوموس‌ورسيفرم سبب كاهش پتاسيم محلول و افزايش پتاسيم تبادلي گرديد. مقدار پتاسيم عصاره‌گيري شده توسط اسيد نيتريك (مجموع شكل‌هاي پتاسيم) در خاك تيمار شده با كودهاي آلي نسبت به بيوچار آن‌ها كمتر بود. كاربرد بيوچار كود مرغي سبب افزايش تأثير هر دو نوع قارچ بر مقدار پتاسيم خاك گرديد؛ درحالي‌كه كاربرد بيوچار كود گوسفندي سبب كاهش تأثير قارچ‌ها بر هر سه شكل پتاسيم شد. مواد آلي و كودهاي زيستي سبب افزايش معني‌دار مقدار پتاسيم جذب‌شده گرديدند (به‌ترتيب 16 تا 217 و 14 تا 36 ميلي‌گرم در گلدان افزايش نسبت به شاهد). غلظت پتاسيم در بخش‌هاي هوايي گياه ارتباط مثبت و معني‌داري با همه‌ي شكل‌هاي پتاسيم خاك داشت. نتيجه‌گيري: كودهاي آلي كاربردي (گوسفندي و مرغي) در افزايش شكل محلول پتاسيم نسبت به بيوچار آن‌ها تاثير بيشتري داشتند درحالي‌كه بيوچار آن‌ها مقدار شكل‌هاي تبادلي و غير تبادلي پتاسيم را نسبت به ماده اوليه بيشتر افزايش دادند. همچنين كاربرد هر دو قارچ مايكوريز سبب كاهش شكل محلول پتاسيم شد. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه كاربرد مواد آلي و قارچ‌هاي مايكوريز با تاثيري كه بر مقدار شكل‌هاي مختلف پتاسيم در خاك دارند، مي‌توانند بر مقدار جذب اين عنصر و پتانسيل آبشويي آن اثر بگذارند.