تأثير كاربرد برخي بقاياي گياهان زراعي و تفاله شيرين‌بيان و بيوچار حاصل از آن‌ها بر وضعيت پتاسيم يك خاك آهكي

چكيده سابقه و هدف: استفاده از تركيب‌هاي آلي مختلف در كشاورزي ارگانيك مي‌تواند سبب تغيير در وضعيت عناصر مورد نياز گياه در خاك‌هاي دچار كمبود گردد. خاك‌هاي مناطق خشك ايران داراي مقدار قابل توجهي پتاسيم قابل استفاده هستند كه با كشاورزي فشرده مقدار آن‌ها در حال كاهش مي‌باشد. مقداري از اين كمبود مي‌تواند با كاربرد تركيب‌هاي آلي مختلف در كشاورزي ارگانيك جبران گردد. مواد و روش‌ها: براي انجام اين پژوهش، آزمايشي در قالب طرح كاملاً تصادفي با كاربرد چهار ماده آلي گياهي و بيوچار حاصل از آن‌ها در يك خاك آهكي و تأثير آن بر مقدار شكل‌هاي مختلف پتاسيم انجام شد. مقدار 3 گرم كاه گندم، كاه ذرت، سبوس برنج و تفاله ريشه شيرين‌بيان و بيوچار حاصل از آن‌ها به 100 گرم از يك خاك لوم‌رسي آهكي اضافه گرديد و نمونه‌ها به‌مدت 90 روز در دماي 2±22 درجه سلسيوس و 50 درصد رطوبت اشباع گرديد. نمونه‌هاي خاك، هواخشك و الك شد و pH، قابليت هدايت الكتريكي و مقادير پتاسيم محلول، تبادلي، غيرتبادلي، قابل‌استخراج با اسيدنيتريك و مقدار پتاسيم آزاد شده از كاني‌هاي خاك اندازه‌گيري گرديد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه كاربرد مواد آلي گياهي، pH خاك را تغيير نداد اما بيوچار سبب افزايش pH خاك گرديد (ميانگين 07/0). قابليت هدايت الكتريكي خاك با كاربرد كاه گندم و ذرت افزايش يافت و تبديل مواد آلي گياهي به بيوچار شوري خاك را بيشتر افزايش داد. تفاله ريشه شيرين‌بيان و بيوچار آن تأثيري بر مقدار شكل‌هاي مختلف پتاسيم نداشتند اما ساير مواد آلي گياهي و بيوچار حاصل از آن‌ها سبب افزايش پتاسيم قابل‌استخراج با اسيدنيتريك، محلول و تبادلي شدند و ترتيب اين افزايش به‌صورت كاه گندم gt; كاه ذرت gt; سبوس برنج بود. به‌طور ميانگين، بيوچارها نسبت به مواد آلي گياهي افزايش بيشتري را در مقدار پتاسيم محلول، تبادلي و قابل‌استخراج با اسيدنيتريك نشان دادند (به‌ترتيب 212، 269 و 286 ميلي‌گرم بر كيلوگرم). پتاسيم غيرتبادلي با كاربرد مواد آلي گياهي و بيوچار آن‌ها (به‌جز كاه ذرت) تغييري نيافت. كاه گندم، كاه ذرت و سبوس برنج سبب آزادسازي به‌ترتيب 286، 217 و 146 ميلي‌گرم بر كيلوگرم و بيوچار كاه گندم، كاه ذرت و سبوس برنج سبب آزادسازي به‌ترتيب 637، 429 و 290 ميلي‌گرم بر كيلوگرم پتاسيم از ساختمان كاني‌هاي پتاسيم‌دار خاك شدند كه اين مي‌تواند در نتيجه تأثير ملكول‌هاي آلي و كاتيون‌هاي معدني موجود در تركيب‌ها بر تجزيه كاني‌ها و آزادسازي پتاسيم از آن‌ها باشد. نتيجه‌گيري: به‌طوركلي مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه كاربرد مواد آلي گياهي و بيوچار حاصل از آن‌ها مي‌تواند تأثيراتي شگرف بر وضعيت پتاسيم خاك و رفع كمبود اين عنصر داشته و در اين ميان نقش بيوچار به مراتب مهم‌تر از مواد آلي اوليه مي‌باشد. از طرف ديگر افزايش شوري و pH خاك به‌ويژه در خاك‌هاي آهكي مناطق خشك بايد در نظر گرفته شود.