تأثير مديريت چراي مراتع بر اشكال مختلف كربن آلي در دشت پنتي ايذه در استان خوزستان

سابقه و هدف: خاك، يك منبع كليدي و به‏عنوان كنترل‏كننده چرخه‏هاي ژئوشيميايي، آب و موجودات زنده و بزرگترين و اصلي‏ترين مخزن ماده‏ي آلي محسوب مي‏شود. اطلاعات كمي در ارتباط با تأثير مديريت قرق بر اشكال مختلف كربن در خاك‏هاي مراتع استان خوزستان وجود دارد؛ لذا اين مطالعه با هدف بررسي تأثير مديريت قرق بر ميزان و اشكال مختلف كربن خاك در برخي خاك‏هاي مراتع دشت پنتي در استان خوزستان انجام شد. مواد و روش‏ها: براين اساس، دو مرتع با مديريت‏هاي مختلف (قرق شده و تحت چرا) در دشت پنتي ايذه انتخاب و سپس از 15 نقطه به صورت تصادفي و از دو عمق سطحي (0 تا 20 سانتي‏متري) و زير سطحي (20 تا 40 سانتي‏متري) نمونه‏برداري صورت گرفت. پس از هواخشك كردن نمونه‌هاي خاك و عبور آن‌ها از الك دو ميلي‌متري، خصوصيات فيزيكي، شيميايي و اشكال مختلف كربن خاك شامل كربن آلي كل، كربن قابل اكسيد شدن به‏وسيله پرمنگنات، كربن آلي ذره‏اي ريز و درشت، كربن محلول در آب و كربن زيتوده ميكروبي خاك‏ها اندازه‌گيري شد. يافته‏ها: نتايج نشان داد كه مديريت قرق درخاك‏هاي سطحي و زيرسطحي باعث افزايش ميزان ماده آلي خاك شده است ولي در خاك‏هاي زيرسطحي علي‏رغم افزايش ميزان مواد آلي، مقدار آن از لحاظ آماري معني‏دار نبوده است. در لايه‏هاي سطحي مقدار آن معني‏داري بوده است و باعث افزايش ميزان كربن آلي كل (از 8.33 به 9.53 گرم بر كيلوگرم)، كربن آلي محلول (از 9.46 به 10.86 ميلي‏گرم بر ليتر)، كربن زيتوده ميكروبي (از418.1 به 456.2 ميلي‏گرم بر كيلوگرم)، كربن قابل اكسيد شدن توسط پرمنگنات (از 974.25 به 1035.3 ميلي‏گرم بر كيلوگرم)، كربن آلي ذره‏اي ريز (از 430.6 به 450.7 ميلي‏گرم بر كيلوگرم) و كربن آلي ذره‏اي درشت (از680.10 به 701.4 ميلي‏گرم بر كيلوگرم) شده است. به نظر مي‏رسد براي اينكه اثر تغييرات مديريت به قسمت‏هاي پايين‏تر خاك تأثيرگذار شود نيازمند مديريت با مدت زمان بيشتري هست. مقايسه بيومس در داخل (405 گرم بر متر مربع) و خارج قرق (117 گرم بر متر مربع) حاكي از وضعيت خوب پوشش گياهي در داخل قرق و مؤثر بودن قرق در احيا مراتع منطقه مي باشد. نتيجه‏گيري: نتايج نشان داد كه كربن زيتوده ميكروبي، كربن محلول خاك و كربن قابل اكسيد شدن توسط پرمنگنات حساسيت بيشتري به مديريت قرق نسبت به اشكال ديگر كربن داشته و شاخص‏هاي مناسبتري براي بررسي تأثير مديريت قرق بر كيفيت كربن آلي اضافه شده به خاك مي‏باشند. همچنين، بر اساس شاخص نسبت طبقه‏بندي كربن نسبت به اشكال مختلف كربن آلي در اين مطالعه، مديريت قرق يكي از اقدامات مديريتي مناسب و كارآمد بوده و باعث بهبود كيفيت خاك گرديده است؛ از اين رو ضروري به نظر مي‏رسد كه تيمار قرق به‏عنوان يكي از برنامه‏هاي اصلي در طرح‏هاي منابع طبيعي تجديد شونده مد نظر قرار گيرد. در كل نتايج اين مطالعه حاكي از اثرات نامطلوب چراي مراتع بر كيفيت مواد آلي خاك است كه مي‏تواند در درازمدت پايداري توليد در اكوسيستم‏هاي مرتعي را به خطر بيندازد.