ارزيابي و آناليز حساسيت كميت رواناب و سيستم زهكشي در حوضه شهري ساحلي با استفاده از مدل SWMM ( مطالعه موردي: بخشي از شهر بندرعباس)

سابقه و هدف: درحوزه‌هاي آبخيزشهري افزايش سطوح نفوذناپذيركه به دليل توسعه صورت مي‌پذيرد منجر به افزايش حجم رواناب، دبي اوج و كاهش مقدار نفوذپذيري مي‌شود. افزايش سطوح نفوذناپذير سبب كاهش نفوذ جريان‌هاي زيرسطحي و جريان پايه و يا جريان هواي خشك درهر دو كانال طبيعي و بتني مي‌گردد. در منطقه شهري بندرعباس به‌دليل عدم وجود ايستگاه هيدرومتري يا هر پايگاهي براي اندازه‌گيري و ثبت دبي سيلاب، تعيين دبي سيلاب و بررسي مشخصات آن اهميت بسزايي دارد. هدف اصلي اين مطالعه، بررسي وضعيت سيستم جمع‌آوري آب‌هاي سطحي بخشي از شهر با استفاده از مدل SWMM است. ضمن بررسي دبي سيلاب شهري، نقاط ضعف شبكه جمع‏آوري رواناب سطحي شهر و و پارامترهاي حساس در مدل نيز تعيين مي گردد. مواد و روش‌ها: در ابتدا براي شبيه‌سازي رواناب و مشخص نمودن نقاط حساس به آب‌گرفتگي از مدل SWMM استفاده شد. از شاخص‌هاي ناش ساتكليف (NS) و ضريب تعيين(R2) براي واسنجي و اعتبارسنجي دبي سيلاب مدل ‌در پنج واقعه بارندگي در تاريخ‌هاي 30/10/1392، 23/12/1392، 17/10/1392، 4/10/1394 و13/10/1394 استفاده شد. عمق و سرعت رواناب در خروجي منطقه مورد به كمك دستگاه مولينه اندازه‌گيري شد. همچنين براي تعيين نقاط حساس به آب‌گرفتگي شهر بندرعباس از روش اندازه‌گيري صحرايي و به كمك اشل اندازه‌گيري شد. به‌منظور بررسي آناليز حساسيت مدل، نه پارامتر موثر در مدل با استفاده از ضريب ناش ساتكليف(NS) مورد ارزيابي قرار گرفتند يافته‌ها: نتايج حاصل از تحقيق نشان داد به ترتيب حساس‌ترين پارامترها ‌براساس ضريب NS شامل درصد اراضي نفوذ‌ناپذير، ضريب زبري مانينگ درمناطق نفوذناپذير، عرض معادل، ارتفاع ذخيره مناطق نفوذناپذير، مساحت زيرحوضه، شيب زيرحوضه، درصد مناطق بدون ذخيره سطحي، ارتفاع ذخيره مناطق نفوذپذير وضريب زبري مانينگ درمناطق نفوذپذير مي‌باشد. يافتههاي به‌دست آمده از واسنجي مدل (به ترتيب واسنجي ميانگين ضريب NS 75/0 وضريب R2 بين 83/0) نشان داد انطباق خوبي با داده‌هاي مشاهداتي دارد. نتايج اعتبارسنجي (ميانگين ضريب NS 79/0 وضريب R2 بين 92/0) حاكي از دقت بالاي مدل براي اين منطقه مي‌باشد. و مشخص شد علت آب‌گرفتگي در بعضي نقاط به‌دليل نبود ظرفيت كافي آبگذرها است همچنين در بعضي نقاط با وجود ظرفيت كافي كانال كه مدل نيزآن راتاييد مي‌كند آب‌گرفتگي وجود دارد، دليل آن مربوط به انباشت زباله در اين كانال‌ها است. نتيجه گيري: نتايج ارزيابي مدل ‌SWMM نشان داد انطباق خوبي بين دبي رواناب شبيه‌سازي شده و مشاهده‌اي وجود دارد. با توجه به توانايي مدل در شبيه‌سازي رواناب هر زيرحوزه و تعيين نقاط حساس، استفاده از اين مدل در مناطق شهري فاقد ايستگاه‌هاي هيدرومتري مناسب است. البته مي‌بايست مدل حتما واسنجي گردد. بنابراين مي‌توان از اين مدل‌ها براي پيش‌بيني خطر آبگرفتگي، طراحي و برآورد مقدار و هزينه زهكشي، مديريت حوضه‌هاي ساحلي شهري و اولويت‌بندي مناطق براي رفع مشكل آبگرفتگي استفاده نمود.