بررسي اخلاق عرفاني سلبي از نگاه مولوي و لائوتسه

A Survey into the Negative Gnostic Ethics from the Viewpoint of Rumi and Laozi

اخلاق عرفاني سلبي مهم‌ترين بخش انديشه‌هاي مولوي و لائوتسه به شمار مي‌رود. اين دو عارف، پيروان خود را به جنبة سلبي اخلاق و رعايت مؤلفه‌هاي آن نيز دعوت مي‌كنند. از نگاه مولوي و لائوتسه، با تهذيب نفس و ريشه‌كن‌سازي انانيّت و ترك رذايل، راه براي تخلّق به اخلاق الهي و كسب فضايل فراهم‌تر مي‌گردد. سؤال اين است كه اخلاق عرفاني سلبي به چه معنا و بر چه مؤلفه‌هايي استوار است؟ وجوه شباهت و تفاوت ميان اخلاق سلبي عرفاني مولوي و لائوتسه چيست؟ اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي و تطبيقي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي، به بررسي مفهوم اخلاق سلبي عرفاني و مؤلفه‌هاي آن و تطبيق ميان آراي مولوي و لائوتسه از اين منظر مي‌پردازد. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه ميان اين دو انديشه وجوه تشابه و تمايز وجود دارد؛ چنان‌كه هر دو در نظام اخلاقي و تنزيهي‌شان بر دو عنصر «سكوت و نيستي» و «رياضت و كف نفس» به‌عنوان دو امر زمينه‌ساز ورود به سلوك عرفاني خويش تأكيد كردند؛ اما به‌رغم شباهت‌هاي ظاهري، اساس تهذيب و رياضت از نگاه مولوي بر مبناي عشق فطري و جبلّي انسان به خدا استوار است و در اين مسير، از پشتوانة متابعت از شريعت و بهره‌گيري از عقل نيز برخوردار است.

The negative gnostic morality is the most important part of the Rumi and Laozi's thoughts. These two mystics invite their followers to the negative gnostic aspect of ethics, and encourage them to observe its components. From the viewpoint of Rumi and Laozi, through refining the soul, eradicating the selfishness and avoiding the vices, one can achieve the Divine ethics and the moral virtues. The question is, what is the negative gnostic morality and what are its components? What are the similarities and differences between Rumi and Laozi's negative gnostic morality? Using a descriptive-analytical approach and desk-research method, this paper studies the concept of negative gnostic morality and its components from the viewpoint of Rumi and Laozi, through a comparative study. The findings show that, there are some similarities and differences between the two views; both ethical systems are based on two elements of "silence and nothingness" and "austerity and self-control", as the two gates for entering the mystical path, but despite the apparent similarities, the foundations of refinement and austerity according to Rumi is the natural love of man to God, which also has the support of the law and reason.