بررسي ژئوشيميايي و پراكنش فلزات سنگين مس، روي، سرب و نيكل در محدوده منطقه آزاد تجاري صنعتي رودخانه ارس

رودخانه ارس به دليل قرار گرفتن در مسير فعاليت هاي معدن كاوي و شرايط خاص اكولوژيك، اقتصادي، اجتماعي و تنوع گونه هاي مختلف گياهان و جانوران آبزي از اهميت ويژه اي برخوردار بوده و بررسي كيفيت آن ضروري مي باشد. تحقيق حاضر به منظور بررسي آلودگي فلزات سنگين سرب (Pb)، مس (Cu)، روي (Zn) و نيكل (Ni) در محدوده منطقه آزاد تجاري – صنعتي رودخانه ارس در استان آذربايجان شرقي انجام گرفت. نمونه برداري به صورت فصلي از رسوبات، آب، گياه (لوئي) و ماهي (زرد پر) درقالب 4 ايستگاه در پاييز سال 1393و تابستان سال 1394 در محدوده 150 كيلومتري طول رودخانه ارس صورت گرفت. نتايج نشان دهنده غلظت مجاز همه فلزات در نمونه هاي آب و ماهي و غلظت بيش‌تر از حد مجاز فلز سنگين مس در نمونه هاي رسوب و گياه بر اساس استانداردهاي جهاني بود. مطابق مقادير شاخص هاي ضريب آلودگي، بار آلودگي و انباشت ژئوشيميايي، همه ايستگاه ها به جز ايستگاه سنت استپانوس به فلز سنگين مس شديداً آلوده بوده كه مي تواند ناشي از فعاليت هاي معدن كاوي مس سونگون در منطقه مورد مطالعه باشد. شدت آلودگي به فلزات سنگين در ايستگاه ها به ترتيب زير حاصل شد: Cu Zn Pb = Ni. مقادير كم‌تر از يك فاكتور تجمع زيستي براي نمونه ماهي زردپر، بيان‌گر جذب و تجمع فلزات سنگين از طريق جذب سطحي و نه از طريق رژيم غذايي ماهي ها مي باشد. مقادير بالاتر از يك فاكتور تجمع زيستي نمونه هاي گياه لوئي در رابطه با فلزات سنگين سرب و روي در ايستگاه هاي مصب ايلگنه چاي و قولان و ميسن، آن را به عنوان يك گياه ابرجاذب مطرح مي كند. بنابراين مي توان از اين گياه براي اهداف گياه پالايي در منطقه مورد مطالعه استفاده كرد.