بررسي شاخص‌هاي فرسايش سطحي خاك و ارتباط آن‌ها با خصوصيات دامنه در مراتع منطقه نيمه‌خشك

فرسايش سطحي يكي از مهم‌ترين عوامل تخريب خاك و كاهش تدريجي باروري خاك مي‌باشد. مطالعات اندكي در مورد شاخص‌هاي فرسايش سطحي در دامنه‌هاي مرتعي منطقه نيمه‌خشك انجام گرفته است. اين مطالعه به‌منظور بررسي شاخص‌هاي فرسايش سطحي و رابطه آن‌ها با خصوصيات دامنه در منطقه‌اي نيمه‌خشك انجام شد. براي اين منظور پنج دامنه جنوبي تحت فرسايش سطحي با شيب‌هاي متفاوت (9، 13، 17، 31 و 33 درصد) در زنجان مورد بررسي قرار گرفت. نمونه‌هاي خاك از دو عمق (صفر تا 5 و 5 تا 15 سانتي‌متر) در چهار موقعيت با فاصله دو متر در طول شيب در دو تكرار تهيه و در كل 80 نمونه خاك براي آزمايش‌هاي توزيع اندازه ذرات برداشت شدند. شاخص‌هاي فرسايش سطحي بر اساس نسبت قطر ذرات خاك در فراواني معين در خاك سطحي به خاك زيرسطحي بيان شد و بر اين اساس نسبت قطر ذرات خاك در فراواني40 (d401/d402)، 50 (d501/d502)، 60 (d601/d602) و 70 درصد (d701/d702) به‌دست آمد. هم‌چنين نسبت ميانگين وزني قطر ذره (MWDp1/MWDp2)، ميانگين هندسي (dg1/dg2) و انحراف معيار هندسي (δg1/δg2) در خاك سطحي به خاك زيرسطحي تعيين شد. بر اساس نتايج حاصل از اين پژوهش تفاوت‌هاي معني‌دار بين دامنه‌ها از نظر شاخص‌هاي فرسايش سطحي وجود داشت اما بين موقعيت‌ها روي دامنه، تفاوت چشم‌گيري مشاهده نگرديد. در دامنه‌هاي با شيب بالا، فراواني ذرات ريزدانه (سيلت و رس) و مواد آلي در خاك سطحي به شدت كم بود. تجزيه و تحليل نتايج رگرسيون خطي نشان داد كه نسبت ميانگين وزني قطر ذرات (MWDp1/MWDp2) رابطه‌اي قوي با شيب دامنه (P 0.001 و0/51=R^2) دارد. اين پژوهش نشان داد كه نسبت ميانگين وزني قطر ذرات (MWDp1/MWDp2) شاخصي مناسب براي ارزيابي فرسايش سطحي در دامنه‌هاي منطقه نيمه‌خشك مورد بررسي است.