مدل‌سازي سهم مؤلفه‌هاي مؤثر بر انتقال بار آلودگي فسفات در كاربري‌هاي كشاورزي، جنگل و مرتع با استفاده از مدل SWAT (مطالعه موردي: حوضه آبخيز تجن)

ﺧـﺼﻮﺻﯿﺎت ﮐﯿﻔـﯽ آب از ﻣﺆﻟﻔﻪ‌ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮورت ﻟﺤﺎظ آن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﯾـﺰي‌ﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب ﮐﺎﻣﻼً اﺣـﺴﺎس ﺷـﺪه اﺳـﺖ. آلودگي‌هاي غيرنقطه‌اي سهم مهمي در تغذيه‌گرايي آب‌هاي شيرين دارد. از دلايل اساسي اين موضوع وجود مواد مغذي به‌ويژه نيتروژن و فسفر در غلظت‌هاي بالا در منابع آب است. درك ارتباط آلودگي فسفات با انواع كاربري اراضي و بررسي تأثير مؤلفه‌هاي مؤثر بر انتقال اولويتي به‌منظور ارزيابي كيفيت آب‌هاي سطحي است. بنابراين، در اين مطالعه از ابزار ارزيابي آب و خاك (SWAT) براي شبيه‌سازي فسفات در حوضه آبخيز تجن استفاده‌ شده است. نتايج مدل واسنجي‌شده نشان داد بار سالانه فسفات از سال 2001 تا 2013 از حدود 29000 تا 102900 كيلوگرم در خروجي حوضه متفاوت است. كاربري جنگل، كشاورزي و مرتع به‌ترتيب 54، 19 و24 درصد از مساحت منطقه و 24، 24 و 8/44 درصد از بار آلودگي فسفات را توليد مي‌كند. در ميان كشت‌هاي كشاورزي، گندم‌زار آلودگي كمتري توليد مي‌كند. نتايج بررسي مؤلفه‌هاي مؤثر بر انتقال فسفات نشان داد در همه كاربري‌ها به‌جز كاربري مرتع، سازوكار اصلي انتقال فسفات از طريق رسوبات است. بنابراين، نتايج حاصل از اين مطالعه راهنماي خوبي براي حفاظت حوضه آبخيز تجن در برابر تخريب بيشتر و ترويج توسعه پايدار است.