تأثير زهكشي كنترل‌شده با عمق ثابت و متغير بر كميت و كيفيت زهاب خروجي (مطالعه موردي: اراضي دشت مغان-اردبيل)

زهكشي كنترل شده جزو عملياتي است كه از اهداف آن مي‌توان به بهبود شرايط محيط رشد، افزايش عملكرد گياه و كاهش تلفات كودهاي شيميايي اشاره نمود كه به تبع آن، كاهش آلودگي محيط زيست را نيز در پي خواهد داشت. تحقيق حاضر به منظور بررسي اثر زهكشي كنترل شده با عمق ثابت و متغير، بر تغييرات دبي و شوري زهاب خروجي از زهكش‌ها و همچنين تعيين ميزان انتقال نيترات و فسفر به زهاب در طول فصل كشت، در محصولات غالب دشت مغان (جو و ذرت) انجام شد. به همين منظور سه تيمار مشتمل بر زهكشي آزاد (FD) يا زهكشي مرسوم منطقه، زهكشي كنترل شده با سطح كنترل 70 سانتي‌متر زير سطح خاك (CD70) و زهكشي كنترل شده با سطح كنترل متغير در طول فصل كشت در اعماق 40، 70 و 90 سانتي‌متر (CDch)، هر يك در سه تكرار در نظر گرفته شد. نتايج تحقيق نشان داد كه ميزان زهاب خروجي در مزرعه جو و در تيمارهاي CD70 و CDch نسبت به زهكشي آزاد، به ترتيب55.0 و 44.9 درصد و در مزرعه ذرت، به ترتيب به ميزان 51.2 و 43.8 درصد كاهش يافت. ميزان تلفات نيترات خروجي نيز در مزرعه جو و در تيمارهاي CD70 و CDch نسبت به زهكشي آزاد، به ترتيب 48.4 و 42.4 درصد و در مزرعه ذرت 50.8 و 46.0 درصد كاهش نشان داد. تغييرات غلظت فسفر در تيمارها اندك بود، اما تلفات فسفر بين تيمارهاي زهكشي كنترل شده و زهكشي آزاد اختلاف معني‌داري در سطح يك درصد را نشان داد. شوري زهاب خروجي در تيمارهاي زهكشي كنترل شده، پايين‌تر از تيمار زهكشي آزاد بود. تيمارهاي زهكشي كنترل شده علاوه بر كاهش حجم زهاب خروجي، باعث بهبود وضعيت كيفي زهاب از نظر ميزان نيترات، فسفر و شوري آن گرديد.