كليدواژه :
مسجد جامع ساوه , كتيبه ها , محراب‌هاي گچبري , نقوش گياهي , نقوش هندسي
چكيده فارسي :
مسجد جامع ساوه كه در قرون گذشته، تعمير، تجديد و تزيين شده است، داراي چندين محراب گچ بري از دوره هاي مختلف تاريخي است كه با كتيبه ها و نقوش گياهي و هندسي زيبا آراسته شد هاند. يكي از محراب هاي گچ بري اين مسجد كه به دوره سلجوقي منسوب است، ه ماكنون در موزه چهارفصل اراك نگهداري مي شود و داراي ويژگي هاي هنري ارزشمندي است كه كمتر معرفي و بدان پرداخته شده است؛ لذا هدف اين پژوهش، معرفي چيستي تزيينات اين محراب گ چبري ب هدست آمده از مسجد جامع ساوه و برداشت دقيق آرايه ها به منظور حفظ و احياي اين تزيينات است. براي دستيابي به هدف مذكور، پرسش اصلي پژوهش چنين است: انواع تزيينات محراب گچ بري مسجد جامع ساوه( موجود در موزه چهارفصل اراك) كدام است و هر يك از آرايه ها، در كدام يك از بخش هاي محراب، به اجرا درآمده است؟ در اين پژوهش از روش هاي تاريخي و توصيفي استفاده شده و شيوه گردآوري اطلاعات با استناد به منابع مكتوب و مطالعات ميداني است. نتايج اين تحقيق بر اين نكته دلالت دارد كه علاوه بر كتيبه ها كه حجم نسبتاً زيادي از فضاي محراب از قبيل حاشيه هاي دورتادور محراب و اطراف طا قنما و حاشيه بالا و پايين نيم ستون ها را به خود اختصاص داده است؛ نقوش اسليمي در كنار نقوش ختايي (گل و برگ) نيز؛ سهم عمده اي را در آراستگي فضاي داخلي طاق نماها، حاشي ههاي پهن و باريك و پس زمينه كتيبه حاشيه دورتادور محراب دارد. ه مچنين از نقوش هندسي (گره ها) نيز بر روي نيم ستو نها (پيلك ها) و لچكي طاق نماي اول استفاده شده است كه بر تنوع تزيينات افزوده است.
چكيده لاتين :
The Great Mosque of Saveh, which was renovated and decorated in the past centuries, has several stuccoed
mihrabs of different periods of history, decorated with beautiful inscriptions and plant and geometric designs. One
of the stuccoed mihrabs of this Seljuk mosque, held now at the Arak Chaharfasl Museum, has valuable art features
that are less well-known and discussed. Therefore, the purpose of this study is to introduce the decorations of this
stuccoed mihrab of the Mosque of Saveh and to carefully study the motifs in order to preserve and restore these
decorations. To achieve this goal, the main question of this research is posed as follows: What are different types
of decorations of the stuccoed mihrab of this mosque (held in Arak Chaharfasl Museum) and in which parts of
this mihrab, each motif is implemented? In this research, historical and descriptive method is used and data has
been collected based on written sources and field studies. The results of this research show that in addition to the
inscriptions which have a relatively large volume of the mihrab space, such as the margins of the mihrab, around
the blind arcade, and the upper and lower margin of the demi-columns, the arabesque along with the Cathay motifs
(flowers and leaves) also have a major contribution to the adornment of the interior of the blind arcades, the narrow
and wide edges and the background inscription on the margin of the mihrab. In addition, geometric patterns
(nodes) are also used on the demi-columns and the pendentive of the first blind arcade, which have added to the
variety of decorations.
