بازشناسي تزئينات مسجد-مدرسه‌هاي دوره قاجار اراك

Recognition of Decoration of School-Mosques of Qajar Age of Arak

در دوره قاجار، تزيينات به دليل تلفيق سنت و مدرنيته و تنوع نقش، از اهميت ويژه اي برخوردار است و بهره مندي گسترده از بناي مسجد-مدرسه ها در اين دوره، سبب شد هاست تزيينات اين ابنيه حائز اهميت گردد. در اين پژوهش سعي شده است تا با بررسي سه مسجد-مدرسه سپهداري، آقاضياءالدين و خوانساري، واقع در اراك، با روش توصيفي-تحليلي به اين پرسش كه تزيينات اين ابنيه شامل چه گونه ها و نقوشي مي باشند، پاسخ مناسبي ارائه گردد. به اين منظور نگارندگان به بررسي منابع تاريخي پرداخته و با حضور مستقيم در بنا و عكسبرداري، اطلاعات لازم را گردآوري و سپس تحليل نمود هاند. نتايج اين بازشناسي نشان م يدهد كه تزيينات اين ابنيه شامل كاشي كاري، آجركاري، گچبري و حجاري مي باشد. كاشي كاري در اين ابنيه خود را در نقوش ختايي، اسليمي، معقلي و كتيبه به نمايش گذارده كه بيشترين تنوع نقوش را دارا مي باشد. تزيينات آجركاري علاوه بر اين كه از حيث تكنيك و محل قرارگيري متنوع است؛ از حيث شكل آجرها نيز داراي تنوع بوده و بيشترين سطح تزيينات را به خود اختصاص داده است. همچنين نتايج پژوهش در برگيرنده اين موضوع است كه تزيينات گچبري با طرح گياهي و تزيينات حجاري با طرح هاي هندسي و گياهي انتزاعي، مورد استفاده قرار گرفته است. در نهايت يافته هاي پژوهش نشان ميدهد تزيينات ابنيه مورد بررسي داراي 48 نمونه مختلف مي باشد.

In Qajar period, the decorations are important because of integration of tradition and modernity. In addition, high number of mosque - schools in this period have made and their decoration of these buildings is important. So in this research, three mosque - schools sepahdari, Aghazeiadin and Khansari in Arak city have been investigated with descriptive - analytical method to answer this question that what is decoration of this building. At this point, we have studied the historical sources and assembled the required data by direct presence in building and vector photography, then we have analyzed the necessary information. The results show that the decoration of these buildings is tiling, brick, engraving on stone and build of gypsum. The tiling shows itself in motifs of Khataiy, Islimi, Moaagholi and Inscription and has the highest variety of motifs. Brick decoration has variety in tactic, location and form, and it has the largest area. Also the results show that gypsum decoration with plant motifs and engraved with geometric and Fantasy plant have been used. Finally, the findings of the study indicate that decoration of these buildings has 47 kinds of sample.