كليدواژه :
دوره سلجوقي , وضعيت اجتماعي , دوره ايلخاني , سفال زرين‌فام , ظروف فلزي
چكيده فارسي :
در سده‌هاي ميانۀ اسلامي، كه اوج ترقي هنر‌ها محسوب مي‌شود، سفالگري نيز پا به پاي ساير عرصه‌هاي هنري، به مثابۀ پايۀ تجديد حيات هنري، در رقابت با صنعت ساخت ظروف درباري طلا و نقره حركت نمود و سفالگران اين دوره از خاك رس، نقش و لعاب ظروفي مجلل توليد نمودند. از آنجا كه محصول و هر اثر هنري زاييده جامعه‌اي است كه آن اثر را مي‌طلبد، دو گونه ظروف فلزي وهمچنين جايگزيني سفالينه‌هاي زرين‌فام چالشي قابل‌توجه در سده‌هاي ميانۀ اسلامي به شمار مي‌رود. اين تحقيق، ضمن بررسي ويژگي‌ها و شرايط اجتماعي مردمان عصر سلجوقي و ايلخاني، تأثير اين عوامل اجتماعي را در بازنمايي نقوش سفالينه‌هاي زرين‌فام و ظروف فلزي برجاي مانده رديابي مي‌نمايد. نگارندگان در پژوهش پيش رو كوشيدند تا روند جانشيني ظروف زرين فام و رقابت با ظروف فلزي سده‌هاي ميانه را تشريح كنند. بنابراين مقاله حاضر در پي پاسخگويي به اين پرسش‌هاست كه ويژگي‌ها و شراي اجتماعي مردمان عصر سلجوقي و ايلخاني كدام‌اند، و كدام يك از نقوش سفالينه‌هاي زرين‌فام و ظروف فلزي اين عصر متأثر از شرايط اجتماعي وقت بوده است. روش مقايسه‌اي _ تحليلي به كار گرفته شده در مقاله حاضر بر مبناي مطالعات كتابخانه‌اي است. افزون بر اين، تحليل اين آثار و بازتاب جامعۀ توليد كنندۀ آنها بر پايۀ نظريات جامعه شناختي صورت گرفته و مصداق آنها در دورۀ زماني مورد بحث با ارائۀ تصاوير و مطالبي از منابع تاريخي اين دوره ارائه گرديده است. ظروف زرين‌فام مورد مطالعه، هم به لحاظ زيبايي و درخشش و هم از نظر تزئين، رنگ و فرم، چنان به ظروف فلزي نزديك شدند كه جز به لحاظ جنس، تقريباً نقش ظروف فلزي را به طور كامل ايفا مي‌كردند، به طوري كه هم با شريعت اسلام تطابق داشتند و هم با قيمت مناسبي نسبت به ظروف فلزي، عرضه مي‌شدند. در نتيجه، مشخص شد كه اين آثار بازتاب جامعه‌اي در حال گذار و پيشرفت است كه تحولاتي چون رشد صنايع، تخصص گرايي، تقسيم كار، ظهور طبقات جديد، تجمل‌گرايي، آفرينش شيوه‌هاي بديع فلزكاري و سفالينه‌هاي زرين‌فام را در آن شاهد هستيم.
چكيده لاتين :
In the mid-Islamic centuries that culminated in the advancement of arts, pottery also moved into other artistic arenas, as a basis for artistic revitalization, to compete with the industry of making vessels of gold and silver, and the potters of this period from clay, designs and glaze were produced Luxurious containers. Since the product and any work of art originates from a community that requires that work, two types of metal containers, as well as the replacement of luster pottery, are a significant challenge in the middle ages of Islam. The purpose of this research, while investigating the characteristics and social conditions of the Seljuk and Ilkhanid, traces the influence of these social factors on the representation of designs and the form of luster ceramics and metal containers. In the present research, the authors tried to explain the process of succession of luster ceramics and competition with metal containers of the Middle Islamic Ages. Therefore, the present article seeks to answer the following questions: What are the characteristics and social conditions of the peoples of the Seljuk and Ilkhanid era? and which of the luster ceramic designs and metal containers of this era have been affected by social constraints? The comparative-analytical method used in this paper is based on library studies. In addition, the analysis of these works and the reflection of their productive society have been based on sociological theories and their case has been discussed in the course of time by presenting pictures and material from the historical sources of this period. The luster ceramics studied, both in terms of beauty and shine, and in terms of decorating, color and form, were so close to metal containers that they played almost completely the role of metal containers, except in terms of mater, so that both They conformed to Islamic law and were offered at reasonable prices in comparison with metal containers. As a result, it became clear that these works are a reflection of a transition society that has witnessed developments such as industrial growth, specialization, division of labor, the emergence of new classes, luxury, the creation of innovative methods of metalworking and luster ceramics.
