بررسي اثر تنش خشكي در مراحل مختلف رشد بر عملكرد دانه، تجمع اسموليت‌ ها و رنگ‌دانه‌ هاي فتوسنتزي در ژنوتيپ ‌هاي سورگوم دانه‌اي (Sorghum bicolor L.)

يكي از مهم‌ترين راهبردهاي گياهان در پاسخ به تنش‌هاي غير‌زنده از‌جمله خشكي، تجمع مواد محلول آلي سازگار است. به‌منظور بررسي اثر تنش خشكي بر عملكرد، اجزاي عملكرد دانه و برخي صفات بيوشيميايي در ژنوتيپ‌هاي سورگوم دانه‌اي، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خرد‌شده در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1393 در مزرعه مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خراسان جنوبي اجرا شد. تيمارهاي تنش خشكي شامل آبياري متداول (شاهد)، قطع آبياري در مرحله رشد رويشي (مرحله رؤيت آخرين برگ به‌صورت لوله‌اي) و قطع آبياري در مرحله رشد زايشي (50 درصد بوته‌ها در مرحله آغاز گلدهي) به‌عنوان عامل اصلي و 10 ژنوتيپ سورگوم دانه‌‌اي شامل: KGS29، MGS2،KGS33 ، سپيده، KGFS27،MGS5 ،KGFS5 ،KGFS17، KGFS13 و KGFS30 به‌عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه تنش خشكي تأثير منفي معني‌‌داري بر عملكرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در پانيكول داشته است. ژنوتيپ‌هاي مورد‌مطالعه نيز از‌ نظر تمام صفات مورد‌ بررسي تفاوت آماري معني‌دار داشتند كه حاكي از وجود تنوع بالا در بين ژنوتيپ‌ها بود. تنش خشكي سبب كاهش محتواي كلروفيل و كاروتنوئيدها و افزايش محتواي كربوهيدرات‌هاي محلول و پرولين آزاد و نيز درصد قند ساقه (Brix) گرديد. از‌ نظر عملكرد دانه ژنوتيپ KGFS13 با ميانگين عملكرد 5060 كيلوگرم در هكتار و پس ‌از ‌آن ژنوتيپ KGFS17 قرار گرفت. مقايسه ميانگين اثر متقابل ژنوتيپ و تنش خشكي از‌ نظر محتواي پرولين برگ نشان مي‌دهد كه ژنوتيپ KGSF17 در تيمار تنش خشكي متوسط، بالاترين ميزان و ژنوتيپ‌‌هاي MGS5 و MGS2 در شرايط آبياري متداول به‌طور مشترك كمترين ميزان پرولين را دارا بودند. در‌مجموع نتايج نشان مي‌دهد كه تجمع پرولين و كربوهيدرات‌هاي محلول و درصد قند ساقه، در اثر تنش خشكي افزايش و رنگ‌دانه‌هاي فتوسنتزي كاهش پيدا مي‌كند.