اثر تيمارهاي مختلف كشت مخلوط درهم و رديفي بر عملكرد و اجزاي عملكرد كنجد و لوبيا

به‌منظور ارزيابي نسبت‌هاي مختلف دو گياه كنجد و لوبيا در كشت‌هاي مخلوط جايگزيني و افزايشي در دو سيستم كشت درهم و رديفي، آزمايشي در دو سال‌ زراعي 93-1392 و 92-1391 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد، انجام شد. اين آزمايش با استفاده از طرح كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. روش كاشت شامل: كشت به‌صورت رديفي و كشت درهم به‌عنوان عامل اصلي و تركيب‌هاي مختلف كشت مخلوط شامل: كشت خالص لوبيا (100b)، كشت خالص كنجد (100s)، 25% كنجد75% لوبيا (25s75b)، 50% كنجد50% لوبيا (50s50b)، 75% كنجد25% لوبيا (75s25b)، 100% كنجد10% لوبيا (100s10b)، 100% كنجد20% لوبيا (100s20b)، 100% كنجد30% لوبيا (100s30b)، 10% كنجد100% لوبيا (10s100b)، 20% كنجد100% لوبيا (20s100b)، 30% كنجد100% لوبيا (30s100b) به‌عنوان فاكتور فرعي در نظر گرفته شد. در پايان فصل رشد صفات وزن هزار دانه، تعداد كپسول يا غلاف در بوته، تعداد بذر در كپسول يا غلاف، عملكرد بيولوژيك، عملكرد اقتصادي و شاخص برداشت ثبت شدند. نتايج حاصل از آزمايش نشان داد كه در هر دو گياه كنجد و لوبيا، تركيب كشت مخلوط داراي تأثير معني‌داري روي تمامي صفات مورد مطالعه داشت. به‌طوري‌كه در تيمارهاي 25s75b، 50s50b و 75s25b وزن هزار دانه، تعداد كپسول يا غلاف در بوته، تعداد بذر در كپسول يا غلاف و شاخص برداشت بيشترين مقادير مشاهده شد. در كنجد، صفات تعداد دانه در بوته، عملكرد اقتصادي و شاخص برداشت و در لوبيا، صفات وزن هزار دانه، عملكرد ماده خشك و عملكرد اقتصادي، علاوه‌بر تركيب كشت مخلوط، تحت تأثير نوع كشت نيز قرار گرفتند كه كشت رديفي مقادير بالاتري را نسبت به كشت درهم نشان داد. نتايج مربوط به نسبت برابري زمين نشان داد كه نسبت جزئي برابري زمين كنجد و لوبيا در كشت رديفي بيشتر از كشت درهم بود. علاوه بر اين نسبت جزئي برابري زمين كشت مخلوط‌هاي جايگزيني بيشتر از كشت‌هاي مخلوط افزايشي بود. همچنين در تمامي تيمارهاي آزمايش، نسبت برابري زمين كل، بيشتر از يك بود و بيشترين مقادير در تيمارهاي 25s75b، 50s50b، 30s100b، 75s25b، 100s30b و 10s100b (به‌ترتيب 1/22، 1/19، 1/15، 1/15 و 1/14) مشاهده شد. استفاده بهتر از منابع در نتيجه كشت مخلوط را مي‌توان از دلايل اين امر دانست. نتايج نشان داد كه حضور لوبيا تأثيرات مثبتي را بر كنجد داشت كه احتمالاً خاصيت تثبيت‌كنندگي نيتروژن توسط ريشه‌هاي لوبيا مي‌تواند يكي از دلايل اصلي اين امر باشد.