بررسي ضرايب همبستگي، تجزيه عليت صفات و شاخص‌هاي تحمل به خشكي ارقام مختلف گندم تحت شرايط كم‌‌آبياري در اصفهان

به‌منظور بررسي ضرايب همبستگي، تجزيه عليت صفات، شاخص‌هاي تحمل به خشكي و بهره‌وري آب ارقام مختلف گندم آبي تحت سطوح مختلف كم‌آبياري، تحقيقي بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي و به صورت اسپليت پلات (كرت‌هاي خرد شده) در سه تكرار و به مدت سه سال زراعي در ايستگاه تحقيقات كشاورزي كبوترآباد اصفهان به اجرا در آمد. سه سطح تنش شامل: آبياري كامل، تأمين آب به ميزان 80 درصد آبياري كامل (20 درصد كم‌آبياري)، تامين آب به ميزان 60 درصد آبياري كامل (40 درصد كم‌آبياري) در كرت هاي اصلي و شش رقم گندم شامل: پيشتاز، شيراز، سپاهان، مرودشت، مهدوي و بك‌كراس روشن در كرت هاي فرعي مورد مطالعه قرار گرفت. عملكرد دانه، بهره‌وري آب، عملكرد كاه و كلش، زيست توده، شاخص برداشت، درجه باردهي، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، طول سنبله و وزن هزار دانه اندازه گيري و برآورد گرديد. نتايج نشان داد كه عملكرد دانه به ترتيب با درجه باردهي، تعداد سنبله در مترمربع، زيست توده، شاخص برداشت و ارتفاع بوته داراي همبستگي مثبت و معني‌دار بود. همبستگي عملكرد دانه با بهره‌وري آب، كاه وكلش و وزن هزار دانه غيرمعني‌دار بود. نتايج تجزيه عليت و تعيين اثر مستقيم و غير مستقيم اجزاي موثر بر عملكرد دانه نشان داد كه صفت تعداد سنبله در متر مربع مهم ترين عامل موثر در افزايش عملكرد دانه ارقام گندم بود. نتايج همچنين نشان داد كه با اعمال تيمار 40 درصد كم‌آبياري مقادير شاخص تحمل، شاخص بهره‌وري متوسط، ميانگين هندسي بهره‌وري، شاخص تحمل تنش و ميانگين هارمونيك براي رقم پيشتاز به‌ترتيب 71/0 ، 94/1، 92/1، 82/1 و 06/1 و براي رقم سپاهان به‌ترتيب 63/0 ، 83/1، 79/1، 59/1 و 92/0 و بالاترين مقادير بودند. اعمال كم‌آبياري به ميزان 40 درصد آبياري كامل با دارا بودن برتري نسبي از لحاظ بهبود بهره‌وري آب مصرفي (آب آبياري) بر ديگر تيمارها نيز برتري داشت. لذا در شرايط كم‌آبياري بايستي از ارقامي استفاده شود كه از تعداد پنجه بارور و تعداد سنبله در متر مربع بيشتري برخوردار باشند تا بتوانند جبران افت عملكرد در واحد سطح ناشي از اعمال كم‌آبياري را بنمايند.