بررسي كارايي مصرف نور و شاخص‌هاي رشدي ژنوتيپ‌هاي لوبيا (Phaseolus vulgaris L.) در شرايط كم‌آبياري

حدود 90 درصد از مساحت ايران در نواحي خشك و نيمه‌خشك قرار دارد كه در اين مناطق بروز تنش خشكي در دوره رشد گياهان و از جمله لوبيا امري اجتناب‌ناپذير است. به منظور بررسي اثر كم‌آبياري بر ژنوتيپ‌هاي لوبيا چيتي، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي سال 1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهركرد اجرا شد. عامل اصلي رژيم آبياري (سه سطح: تأمين 100، 80 و 60 درصد نياز آبي گياه) و عامل فرعي پنج ژنوتيپ لوبيا چيتي (صدري، C.O.S.16، KS21193، لاين تيلور و KS21486) بودند. نتايج نشان داد واكنش ژنوتيپ‌ها از نظر روند تغييرات وزن خشك، وزن شاخساره، وزن برگ، وزن دانه و همچنين شاخص سطح برگ (LAI)، دوام سطح برگ (LAD)، سرعت رشد گياه (CGR)، سرعت رشد نسبي (RGR)، سرعت آسميلاسيون خالص (NAR) و كارايي مصرف نور (RUE)، تحت تأثير آبياري متفاوت بود. بيشترين كارايي مصرف نور از ژنوتيپ KS21486 در شرايط تأمين 80 درصد نياز آبي به‌دست آمد (3.21 گرم بر مگاژول). كاهش آب مصرفي، كارايي مصرف نور ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي را تغيير داد؛ ولي تغييرات در ژنوتيپ‌ها متغير بود؛ به نحوي كه با كاهش ميزان آب مصرفي به 80 درصد نياز آبي گياه، كارايي مصرف نور ژنوتيپ‌هاي تيلور، صدري و C.O.S.16 نسبت به شرايط تأمين 100 درصد نياز آبي كاهش يافت و كارايي مصرف نور ژنوتيپ‌هاي KS21193 و KS21486 نسبت به شرايط تأمين 100 درصد نياز آبي افزايش يافت. در شرايط تأمين 60 درصد نياز آبي كارايي مصرف نور همه ژنوتيپ‌ها، نسبت به شرايط تأمين 100 درصد نياز آبي كاهش يافت؛ ولي شدت كاهش يكسان نبود، به نحوي كه بيشترين و كمترين درصد كاهش كارايي مصرف نور به‌ترتيب در ژنوتيپ‌هاي C.O.S.16 و صدري مشاهده شد. در شرايط تأمين 100% نياز آبي، افزايش شاخص رشد محصول در ژنوتيپ C.O.S.16زودتر و با شتاب بيشتري از ساير ژنوتيپ‌ها بود و از نظر حداكثر اين شاخص نيز از ساير ژنوتيپ‌ها برتر بود. بيشينه سرعت آسميلاسيون خالص و سرعت رشد نسبي، در شرايط تأمين 100% نياز آبي در ژنوتيپ C.O.S.16 مشاهده شد و در شرايط تأمين 80 و 60 درصد نياز آبي بيشينه ميزان سرعت آسميلاسيون خالص و سرعت رشد نسبي را ژنوتيپ KS21486 داشت. ‌دوام بيوماس، دوام سطح برگ و شاخص سطح برگ بيشترين همبستگي مثبت و معني‌دار را با عملكرد نشان دادند؛ بنابراين شاخص‌هاي مناسبي جهت تخمين عملكرد دانه در شرايط رطوبتي مختلف هستند.