پديد آورندگان :
لطيفي ، هدا - گروه اگروتكنولوژي , لطيفي ، هدا - گروه اگروتكنولوژي , خرم دل ، سرور - گروه اگروتكنولوژي , خرم دل ، سرور - گروه اگروتكنولوژي , نصيري محلاتي ، مهدي - گروه اگروتكنولوژي , نصيري محلاتي ، مهدي - گروه اگروتكنولوژي , وفابخش ، جواد بخش تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر , وفابخش ، جواد بخش تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر , ملافيلابي ، عبداله گروه زيست فناوري مواد غذايي , ملافيلابي ، عبداله گروه زيست فناوري مواد غذايي
چكيده فارسي :
بهينه‌سازي نيتروژن و تراكم يكي از راهكارهاي مديريتي براي حفاظت از منابع و كاهش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي محسوب مي‌شود. مدل سطح پاسخ (RSM) مجموعه‌اي از تكنيك‌هاي آماري مورد استفاده براي بهينه‌سازي نهاده‌هاي توليد به‌شمار مي‌آيد. در اين مطالعه، اثر كود نيتروژن و تراكم بوته كنجد با استفاده از طرح مركب مركزي (CCD) براي مدل سطح پاسخ بررسي شد. اين آزمايش با 13 تيمار و دو تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 951394 انجام شد. تيمارها بر اساس سطح پايين و بالاي تراكم بوته (به‌ترتيب با 10 و 40 بوته در متر مربع) و نيتروژن (به‌ترتيب با صفر و 100 كيلوگرم اوره در هكتار) تعيين شدند. ارتفاع بوته، اجزاي عملكرد (شامل تعداد كپسول در بوته، تعداد دانه در كپسول و وزن هزار دانه)، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت، درصد روغن، عملكرد روغن، درصد پروتئين و عملكرد پروتئين به‌عنوان متغير وابسته مورد اندازه‌گيري قرار گرفتند و تغييرات اين متغيرها با استفاده از مدل رگرسيوني ارزيابي شد. به‌منظور ارزيابي كيفيت مدل برازش شده از آزمون عدم برازش استفاده شد. بسندگي مدل با استفاده از آناليز واريانس مورد ارزيابي قرار گرفت. به‌طور كلي، معادله چند جمله‌اي درجه دوم كامل براي تعيين معني‌داري مدل و اجزاي مدل (خطي، درجه دو و اثر متقابل) مورد بررسي قرار گرفت.كيفيت مدل برازش شده با استفاده از ضريب تبيين (R2) ارزيابي شد. نتايج نشان داد كه اثر جزء خطي بر تمام صفات مورد مطالعه معني‌دار بود. اثر جزء درجه دو كامل تمام صفات به‌جز شاخص برداشت، تعداد دانه در كپسول و وزن هزار دانه را به‌طور معني‌داري تحت تاثير قرار داد. اثر متقابل دو عامل نيتروژن و تراكم بوته تنها بر كارايي مصرف نيتروژن، ارتفاع بوته و تعداد كپسول در بوته و درصد پروتئين معني‌دار بود. آزمون عدم برازش در مورد هيچ‌كدام از صفات معني‌دار نشدكه اين امر نشان‌دهنده برازش مطلوب مدل رگرسيون درجه دوكامل بود. بيشترين عملكرد دانه مشاهده شده و برازش شده به‌ترتيب براي تراكم 25 بوته در متر مربع و 50 كيلوگرم كود اوره در هكتار و تراكم 25 بوته در متر مربع و 100 كيلوگرم كود اوره در هكتار با 52/1320 و 45/1272 كيلوگرم در هكتار به‌ترتيب به‌دست آمد. بيشترين درصد روغن و درصد پروتئين مشاهده شده به‌ترتيب از تراكم 10 بوته در متر مربع و عدم مصرف اوره (67/46 درصد) و 40 بوته در متر مربع و 100 كيلوگرم اوره در هكتار (31/25 درصد) حاصل شد و بالاترين مقادير مشاهده شده اين صفات به‌ترتيب مربوط به تراكم 10 بوته در متر مربع و عدم مصرف اوره (49/46 درصد) و 40 بوته در متر مربع و 100 كيلوگرم اوره در هكتار (01/25 درصد) بود. به‌طور كلي، اثر تراكم بوته بر افزايش عملكرد در سطوح بالاي كود نيتروژن افزايش يافت كه به‌طور آشكار نشان‌دهنده اهميت نيتروژن در بهبود عملكرد دانه كنجد مي‌باشد. بهينه‌سازي ميزان مصرف منابع با استفاده از طرح مركب مركزي مي‌تواند به‌عنوان راهكاري مطلوب در توليد پايدار كنجد مد نظر قرار گيرد.
