ارزيابي برهمكنش ژنوتيپ × محيط براي عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم تحت شرايط ديم و آبياري تكميلي با استفاده از مدلGGE باي‌پلات

تعيين سازگاري و پايداري عملكرد دانه ارقام زراعي يكي از مراحل مهم و پرهزينه در برنامه هاي اصلاحي است كه به دليل برهمكنش ژنوتيپ در محيط (G×E) به سادگي امكان پذير نيست. به منظور بررسي برهمكنشG×E در گندم دوروم، آزمايشي با 16 ژنوتيپ تحت دو شرايط ديم و آبياري تكميلي در مزرعه پژوهشي معاونت موسسه تحقيقات كشاورزي ديم (ايستگاه سرارود كرمانشاه) طي سه سال زراعي (931391) انجام شد. از روش آماري GGEباي‌پلات (اثرژنوتيپ + برهمكنشG×E) براي ارزيابي پايداري و سازگاري ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي مورد بررسي استفاده شد. نتايج تجزيه واريانس مركب عملكرد دانه نشان داد كه اختلاف بين آثار اصلي ژنوتيپ و محيط و برهمكنش G×E در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. بزرگي برهمكنش G×E تقريباً دو برابر اثر اصلي ژنوتيپ بود كه بيانگر وجود محيط هاي كلان در آزمايش است. بر اساس تجزيه GGE باي ‌پلات براي عملكرد دانه، محيط‌ها به سه محيط كلان تفكيك و ژنوتيپ‌هاي سازگار براي هر محيط كلان تعيين شدند. ژنوتيپG13 با عملكرد 2169 كيلوگرم در هكتار بهترين ژنوتيپ از لحاظ تركيب عملكرد و پايداري بود. لاين‌هاي اصلاحيG3وG15به ترتيب با عملكرد 1960 و 3041 كيلوگرم در هكتار داراي بيش ترين ميانگين عملكرد تحت دو شرايط ديم و آبياري تكميلي بودند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه امكان گزينش ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا و پايدار نسبت به شاهد آزمايش (رقم ساجي) وجود دارد كه بيانگر بهبود ژنتيكي در برنامه‌هاي اصلاحي گندم دوروم تحت شرايط متغير محيطي است.