شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي در ژرم پلاسم برنج خارجي با استفاده از تكنيك گرافيكي GGE biplot در شرايط غرقاب و تنش خشكي

خشكي يكي از تنش‌هاي محيطي است كه رشد، نمو و عملكرد برنج را محدود مي‌سازد. پيچيدگي روابط بين صفات از مسائلي است كه فرآيند اصلاح واريته‌هاي متحمل به تنش خشكي را مشكل مي‌نمايد. امروزه از تكنيك‌هاي گرافيكي جديدي براي بررسي اثر صفات با در نظر گرفتن اثرات متقابل آن‌ها استفاده مي‌شود يكي از اين روش‌ها GGE biplot است. اين تحقيق براي بررسي تأثير تنش خشكي بر صفات زراعي و مورفولوژيكي ۲۶۳ ژنوتيپ برنج بر اساس طرح لاتيس در دو شرايط بدون تنش و تنش آبي در طول فصل زراعي سال ۱۳۹۴ انجام شد. داده‌ها با روش آماري تجزيه واريانس و GGE biplot موردبررسي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه سه عامل محيط، ژنوتيپ و اثر متقابل محيط × ژنوتيپ در اكثر صفات موردبررسي بسيار معني‌دار بود. تجزيه GGE biplot نيز نشان داد كه در شرايط بدون تنش و تنش خشكي عملكرد دانه رابطه مثبتي با وزن دانه پر، تعداد دانه پر، وزن خوشه اصلي، وزن كل خوشه‌ها، قطر ساقه، تعداد خوشه­چه ثانويه، تعداد خوشه‌چه اوليه، بيوماس، شاخص برداشت و باروري داشت. همبستگي مثبت و معني‌دار بين اكثر صفات نشان مي‌دهد كه يكي از اين صفات مي‌تواند به‌عنوان معيار انتخاب مورداستفاده قرار گيرد. ژنوتيپ‌ HHZ 10DT5LI1LI1 در شرايط بدون تنش با دارا بودن بالاترين ميزان عملكرد دانه (146.69 گرم)، دانه پر (224.83)، وزن دانه پر (4.66 گرم) و شاخص برداشت (1.25) برترين ژنوتيپ در اين محيط بود و‌ ژنوتيپ HHZ 18Y3Y1Y1 با بالاترين ميزان وزن كل خوشه‌ها (46.5 گرم)، وزن خوشه اصلي (3.80 گرم)، تعداد دانه پر (207.5) و وزن دانه پر (3.42 گرم) و عملكرد (71.82 گرم) به‌عنوان ژنوتيپ‌ متحمل شناسايي شد. از اين ژنوتيپ‌ها مي‌توان در برنامه‌هاي اصلاحي براي بهبود تحمل به تنش خشكي به‌خصوص در مناطق خشك و نيمه‌خشك استفاده نمود.