قاچاق كالا و ارز از منظر منابع عقلي استنباط احكام در اصول فقه

Smuggling Goods and Currencies from the Perspective of Rational Sources in Principles of Islamic Jurisprudence

يكي از مسائل مستحدثه و نوپيدا در عرصه معاملات تجاري، نقض تشريفات قانوني مربوط به ورود و خروج كالا و ارز است كه از اين نوع عمليات به قاچاق كالا و ارز تعبير مي‌شود. اين نوع معامله هرچند به طور جزئي داراي آثار سودآوري براي عاملان قاچاق است، اما بر حسب استقرا، داراي پيامدهاي منفي عميق اقتصادي، بازرگاني، فرهنگي، سياسي و امنيتي است. اگرچه اجراي قوانين وضعي در مبارزه با اين پديده، مؤثر است، ولي آگاهي از مباني فقهي پديده قاچاق، به سبب ايجاد نوعي اعتقاد و باور دروني براي اشخاص، از عامل بازدارندگي مؤثرتري برخوردار است. جهت دستيابي به حكم قاچاق كالا و ارز، دانش اصول فقه و قواعد اصولي آن، راهگشا است كه به طور اجمال از طريق منابع عقلي استنباط احكام از قبيل قياس، مصالح مرسله، استحسان و سد ذريعه مي‌توان به حكم اجتهادي آن دست يافت. مقاله حاضر به روش توصيفي ـ تحليلي به حكم اجتهادي قاچاق كالا و ارز از رهگذر منابع عقلي استنباط احكام در اصول فقه مي‌پردازد و چگونگي استنباط حكم آن را از اين منابع تبيين مي‌كند. دستاوردهاي مقاله نشان مي‌دهد كه رابط مشترك بين ادله اجمالي چهارگانه قياس، مصالح مرسله، استحسان و سد ذريعه به عنوان منابع استنباط حكم مسئله قاچاق كالا و ارز، وجود ركن مصلحت ـ به مفهوم جلب مصلحت و دفع ضرر ـ در آنها است. مصلحت موجود در مسئله مبارزه با قاچاق كالا و ارز، جلب منافع ملي و دفع اضرار يا تغرير است.

Smuggling goods is a modern phenomenon in trading which means “to neglect custom rules in import and export of goods and currencies”. Although these acts may have certain benefits for some individuals, however, they are harmful to economy, culture, politics and security of the country. Legislation of civil laws is effective in countering such problems. Nevertheless, knowing about religious roots of forbidding these acts has a significant role in deterrence. Principles of Islamic Jurisprudence and its main regulations can help in this regard and we can reach the religious verdict through applying regulations such as Qiyas, al-Masalih al-Mursalah, Istihsan and Sadd al-Dhari‘ah. This article applies an analytical descriptive methodology in order to find out the religious verdict related to smuggling goods and currencies by applying above-mentioned regulations. This article concludes that the common ground within these regulations as references of such verdict is the concept of Maslahah (public interest). Therefore, Maslahah (public interest) in the case of fighting against smuggling goods and currencies results in gaining national interests and avoiding harms or deceiving.