بررسي اهميت حلال در تخليص آبي اجسام روغني از دانه كلزا

گياهان روغني انرژي را به شكل ليپيدهاي خنثي در اندامك‌هايي به نام اجسام روغني (Oil Body) ذخيره مي‏كنند. اين اندامك‏ها تري اسيل گليسرول را تا زمان جوانه‌زني در شرايط و تنش‏هاي مختلف محيطي حفظ مي‏كنند. در سال‏هاي اخير اجسام روغني به‌عنوان امولسيون روغن در آب در صنايع دارويي، غذايي و آرايشي بهداشتي مورد توجه قرار گرفته‏اند. همچنين اين اندامك‏ها ابزاري كارآمد در تخليص، تثبيت و دارورساني محصولات بيوتكنولوژي محسوب مي‏شوند. متداول‏ترين روش جداسازي اجسام روغني از گياهان استفاده از محيط‏هاي آبي است كه عليرغم تمام مزايايي كه نسبت به استفاده از حلال‏هاي آلي دارند، از بازده پايين‏تري برخوردار هستند. اين مقاله به بررسي كارايي دو حلال بافر فسفات (1/0 مولار، 5/7= pH) و آب مقطر در استخراج آبي اجسام روغني دانه‏هاي كلزا مي‏پردازد. براي اين منظور بذور گياه كلزا (Brassica napus. L) از موسسه اصلاح بذر و نهال ايران تهيه گرديدند. سپس پودر كلزا در حلال‎ها به نسبت 1 به 10 (وزني/ حجمي) به مدت 12 ساعت در دماي اتاق مخلوط شدند. اين مرحله 3 بار تكرار گرديد. عصاره به‌دست آمده در دور 10 هزار g به مدت 15 دقيقه در دماي 4 درجه سانتي‌گراد سانتريفوژ گرديد. لايه شناور با دقت برداشته شده و در بافر اوليه حل گرديد و pH آن به 5/8 رسانده شد تا پروتئين‏هاي تخريب شده حذف گردند. در نهايت، لايه كرمي مجدداً بازيابي شده و در يك دهم حجم اوليه از بافر اوره 9 مولار (pH=7.5) براي 10 دقيقه تركيب شد تا پروتئين‏هاي غيراختصاصي از اجسام روغني جدا گردند. اجسام روغني تخليص شده در زير ميكروسكوپ نوري بررسي گرديدند. براساس نتايج ميكروسكوپي و ماكروسكوپي، كارايي بافر فسفات بدليل قابليت حفظ pH قليايي در طي استخراج بهتر از آب مقطر بوده و ذرات روغني استخراج شده با اين بافر از پايداري بيشتري برخوردار هستند. از طرف ديگر، بافر فسفات بدليل ايجاد فشار اسمزي و افزايش حلاليت پروتئين‏هاي غشايي كارايي تخليص را تا دو برابر افزايش مي‏دهد. اين نتايج بيش از پيش اهميت حضور پروتئين هاي غشايي در تشكيل و تثبيت اجسام روغني را مشخص مي سازد.