كنترل زيستي بيماري سوختگي فوزاريومي سنبله‌ي گندم با استفاده از استرين‌هاي تجاري و محلي تريكودرما، جداسازي شده از ريزوسفر گياه گندم

چكيده بيماري سوختگي فوزاريومي سنبله‌ي گندم (FHB) يكي از مهم‌ترين بيماري‌هاي گندم بوده كه هر ساله خسارت قابل توجهي ايجاد مي‌كند. روش‌هاي رايج مديريت بيماري از كارايي چنداني برخوردار نمي باشند، بنابراين استفاده از راهكارهاي جديد در مديريت اين بيماري ضروري به نظر مي‌رسد. در اين راستا، در تحقيق حاضر كارايي جدايه‌هاي تجاري و محلي Trichoderma در كنترل بيماري سوختگي فوزاريومي خوشه‌ي گندم بررسي شد. به منظور جداسازي بيمارگر و آنتاگونيست‌ها، نمونه‌برداري از سنبله‌هاي آلوده و ريزوسفر گندم صورت پذيرفت. شناسايي جدايه­هاي قارچي (Trichoderma وFusarium) بر اساس تلفيق داده‌هاي ريخت­شناختي و مولكولي صورت گرفت و در نتيجه، هويت 10 جدايه‌ي بيمارگر و 13 جدايه‌ي آنتاگونيست به ترتيبFusarium graminearum  و T. harzianum تعيين گرديد. بعد از غربالگري اوليه، يك جدايه‌ي برتر Trichoderma جداسازي شده از ريزوسفر بوته‌ي­ گندم (T. harzianum Tr5)، يك جدايه‌ي قارچ آنتاگونيست تجاري (T. harzianum T22) و جدايه­يتهيه شده از كلكسيون قارچي دانشگاه تبريز(T. longibrachiatum N)، جهت ارزيابي خواص آنتاگونيستي بر عليه قارچ F. graminearum در شرايط آزمايشگاه و گلخانه انتخاب شدند. همچنين قابليت جدايه‌هاي آنتاگونيست در توليد آنزيم‌هاي كيتيناز و پروتئاز مورد بررسي قرار گرفت. نتايج بررسي­هاي آزمايشگاهي نشان داد كه تمامي جدايه­هاي آنتاگونيست قارچي در مقايسه با شاهد به صورت معني­داري باعث بازدارندگي رشد قارچ بيماري­زا مي­شوند. در آزمون­هاي كشت متقابل، بيشترين درصد بازدارندگي با استفاده از آنتاگونيست‌هاي T. harzianum Tr5و T. longibrachiatum Nمشاهده گرديد. همچنين فقط جدايه T. harzianum Tr5 قادر به پارازيته كردن مستقيم ريسه‌هاي بيمارگر بود. تركيبات فرار جدايه‌هاي آنتاگونيست كمترين اثر را روي قارچ بيمارگر از خود نشان دادند كه نسبت به هم ديگر تفاوت معني‌داري را نشان ندادند. در آزمون­هاي تركيبات غيرفرار بيشترين درصد بازدارندگي مربوط به جدايه­ي­ T. longibrachiatum Nمشاهده گرديد. همه­ي آنتاگونيست‌ها قادر به توليد ميزان قابل توجهي از آنزيم‌هاي كيتيناز و پروتئاز بودند كه قابليت جدايه‌هاي محلي بيشتر بود. در نهايت، نتايج آزمايشات گلخانه­اي با بررسي‌هاي آزمايشگاهي كنترل بيماري مطابقت داشت. نتايج آزمايشات گلخانه­اي نشان داد كه جدايه‌هاي آنتاگونيست به طور قابل توجهي اثرات بيمارگر در كاهش وزن دانه‌ي گندم را مهار كردند.