پيوستار مكاني زماني و سهم آن در عينيت روايي نخستين رمان‌هاي فارسي

پيوستار مكان و زمان از مؤلفه هاي مهم در ارزيابي عينيت روايت هاي داستاني است. باتوجه به اهميت پيوستار مكاني زماني، اين مقاله بر آن است تا ويژگي هاي روايي زمان مكان و سهم آن در واقعي نمايي نخستين رمان هاي فارسي را بررسي كند. به اين منظور، در گام نخست، شيوه هاي مواجهه با زمان مكان داستاني از رمان هاي نگاشته شده در دهه اول 1300 شمسي استخراج و دسته بندي شده است. زمان به كار گرفته شده در اين رمان ها، به لحاظ ميزان ابهام و وضوح، در سه دسته كلي زمان مبهم، زمان صوري و زمان مشخص واقعگرا صورت بندي شده و نسبت هركدام با عينيت روايي سنجيده شده است. در اين پژوهش، افزون بر بررسي نشانه هاي زماني صريح و نشان دار، تلاش شده است تا زمانمندي متن با در نظر گرفتن زمان هاي شاخص، وقايع تاريخي و متغيرهاي اجتماعي ارزيابي شود. علي رغم اين كه نشانه هايي از پيوستار مكاني زماني واقعگرايانه را مي توان در نخستين رمان فارسي پي گرفت، نتايج پژوهش نشان مي دهد كه زمانمندي نخستين رمان هاي فارسي، فاقد سير تاريخي منطقي است. اغراض آموزشي نگارش رمان و تمركز بر مسائل انتقادي و اجتماعي، تمهيدات روايي و پيوستار مكاني زماني را در رمان اين دوره كم فروغ ساخته است.