بررسي تأثير دفعات تيغ‌زني و عوامل ادافيكي بر ميزان شيره‌دهي گياه Ferula pseudalliacea در مراتع بياباني استان يزد

Investigating the Effect of Cutting Times and Edaphic Factors on Resin Yield of Ferula pseudalliacea Plant in Desert Rangelands of Yazd Province

گونه‌هاي گياهي داراي اكوتيپ‌هاي مختلفي مي‌باشند. شناسايي اكوتيپ‌هايي كه فراورده بيشتري توليد مي‌كنند، مي‌تواند بسيار مفيد و از لحاظ تجاري سودآور باشد. اين پژوهش اولين مطالعه در مورد ميزان شيره‌دهي گياه آنغوزه تلخ Ferula pseudalliacea و شرايط ادافيكي رويشگاه‌هاي آن در مراتع بياباني استان يزد است. بدين‌منظور، در هر منطقه 20 پايه گياهي كه هم سن بودند (5-6 سال) به طور كاملاً تصادفي انتخاب و بهره‌برداري از آنها طبق روش مرسوم انجام شد. نمونه‌برداري از خاك نيز از عمق cm30-0 انجام شد. تمام داده‌ها با نرم‌افزارهاي SPSS16 و Excel مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه پايه‌هاي آنغوزه تلخ در رويشگاه چنارناز در دفعات تيغ‌زني 7، 8، 11 (05/0>P)، 9 و 10 (01/ 0>P) به‌طور معني‌داري ميزان شيرابه بيشتر و در دفعات 3 و 13 شيرابه كمتري داشتند (05/ 0>P). ميزان شيرابه كل با مقدار 63/63 گرم در منطقه چنارناز افزايش معني‌داري نسبت به منطقه بوروئيه (14/ 60 گرم) نشان داد (01/ 0>P). در هر دو رويشگاه بيشترين ميزان شيرابه توليدي در برش 9 و 10 مشاهده شد. در كل برداشت آنغوزه تلخ طي 10 مرحله برش در مراتع استان يزد براي بهره‌برداري پايدار پيشنهاد مي‌شود. مقايسه پارامترهاي خاك نشان داد كه درصد شن در منطقه بوروئيه و درصد رطوبت، سيلت، مواد آلي، نيتروژن، فسفر و پتاسيم در منطقه چنارناز به‌طور معني‌داري بيشتر بود (01/ 0>P). افزايش ذخيره رطوبتي خاك، مواد آلي و عناصر مورد نياز گياه در منطقه چنارناز باعث افزايش عملكرد شيرابه آنغوزه شده است. در اين تحقيق اسيديته در رويشگاه چنارناز افزايش معني‌داري داشت كه عامل مؤثري در رشد و ميزان توليد آنغوزه است. از نظر عددي منطقه چنارناز آهك بيشتر و عملكرد بهتري از لحاظ توليد شيرابه دارد. با توجه به نتايج، گياه آنغوزه تلخ منطقه چنارناز عملكرد بهتري از لحاظ توليد شيرابه داشت.

Plant species have different ecotypes. Identification of ecotypes with more yield operation can be useful and commercially profitable. This is the first study to investigate resin yield amount of Ferula pseudalliacea and edaphic conditions of its habitats in desert rangelands of Yazd province. For this purpose, in each region, 20 plants of the same age (5-6 years) were completely randomly selected and used according to the conventional method. Soil sampling was carried out at a depth of 0-30 cm. All data were analyzed using SPSS16 and Excel software. The results showed that bitter asafetida plants had significantly more resin yield in 7, 8, 11 (P<0.05), 9 and 10 cutting times (P<0.01) but less yield in 3 and 13 times in Chenarnaz habitat (P<0.05). The total amount of resin with 63.63 g showed a significant increase in Chenarnaz compared to Borooieh region (60.14) (P<0.01). The most amount of resin yield was observed in 9 and 10 incisions in both habitats. Totally, it is recommended to harvest bitter asafetida during ten cutting times in Yazd province rangelands for sustainable exploitation. Comparison of soil parameters showed that the sand percentage in Borooieh region and the percentages of moisture, silt, organic matter, nitrogen, phosphorus and potassium in Chenarnaz region were significantly higher (P<0.01). Increasing soil moisture storage, organic matter and essential elements of the plant caused resin yield improvement of asafetida in Chenarnaz region. In this study, acidity had a significant increase in Chenarnaz habitat, which is an effective factor in the growth and production rate of asafetida. Chenarnaz region had numerically more lime and better operation of resin yield. According to the results, bitter asafetida plants of Chenarnaz region had better resin yield operation.