تغييرات عملكرد مراتع قشلاقي تحت تاثير عمليات مديريت مرتع (مراتع قشلاقي كلات سادات‌آباد سبزوار)

(Operation changes in rangeland due to rangeland management (Sabzevar rangelands

ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ مراتع ﺑﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم و درازﻣﺪت زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﯾﺰي اﺻﻮﻟﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺮاﺗﻊ و ﺣﻔﻆ آب و ﺧﺎك را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ‌ﻧﻤﺎيد. هدف اصلي از اين تحقيق، ارزيابي تغييرات پوشش‌گياهي و شاخص‌هاي خاك مراتع قشلاقي منطقه كلات سادات سبزوار تحت عمليات مديريت مرتع مي‌باشد. فاكتورهاي گياهي شامل ميزان توليد گونه‌هاي گياهي، درصد پوشش تاجي گونه‌هاي گياهي، درصد لاشبرگ، تراكم گونه‌هاي گياهي، وضعيت مرتع و گرايش مرتع در مكان قرق و مكان شاهد اندازه‌گيري شد. ارزيابي با استفاده از روش تصادفي-سيستماتيك و با تعداد تعداد 60 پلات چهارگوش يك متر مربعي و پراكنش مناسب نمونه‌ها در زمان آمادگي مرتع در اواخر ارديبهشت‌ماه انجام شد. گرايش به دو روش ترازو و قياسي و وضعيت براساس روش چهار فاكتوري تعديل يافته تعيين شدند. نمونه‌برداري از خاك از عمق 20-0 سانتي‌متري خاك انجام گرفت. تعداد 12 نمونه خاك از ترانسكت‌هاي اول، دوم و سوم (مكان قرق)، چهارم، پنجم و ششم (مكان شاهد) برداشت شد. داده ها با استفاده از آزمون تي مستقل در محيط نرم‌افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. نتايج اندازه‌گيري درصد پوشش تاجي مرتع چرا شده مكان كلات سادات آباد سبزوار نشان داد كه بيشترين سهم درصد پوشش تاجي از نظر خوشخوراكي متعلق به گياهان كلاس п (19/37) و از نظر فرم رويشي مربوط به گياهان علفي چند‌ساله (2/ 16) مي‌باشد. همچنين از بين فرم‌هاي رويشي مختلف، بيشترين سهم توليد در مكان قرق مربوط به گياهان بوته‌اي و در مكان چراشده مربوط به گياهان علفي چند‌ساله مي‌باشد. نتايج نشان داد كه شاخصه‌هاي ميزان رس، سيلت، آهك، كربن آلي، ازت و هدايت الكتريكي بين دو ناحيه مكان قرق و مكان چراشده داراي اختلاف معني‌دار در سطح 5 درصد مي‌باشند، وليكن در مورد فاكتورهاي اسيديته و فسفر اختلاف معني‌دار نبود. بنابراين پيشنهاد مي‌شود عمليات اصلاحي قرق در مساحت‌هاي بيشتر در منطقه اجرا شود.

The main objective of this research was to evaluate vegetation changes and soil indicators in the Kalat Sadat Sabzevar area under rangeland management practices. Vegetation factors including plant species production, vegetation cover, cover percentage, litter percentage, plant species density, and rangeland condition and trend were measured at the exclosure site and adjacent control site. The assessment was conducted using a random-systematic method with a sufficient number of samples and appropriate distribution of samples at the time of rangeland readiness. The rangeland trend was determined on the basis of two methods, and rangeland condition was determined based on the four-factor method. Soil sampling was carried out at a depth of 20 cm. A total of 12 soil samples were taken from the first, second and third transects (exclosure site), as well as fourth, fifth and sixth (control site). Data were analyzed by the independent t-test using SPSS software. According to the obtained results, the highest canopy cover percentage in terms of palatability belonged to class II plants (19.37), and in terms of vegetative form belonged to the perennial plants (16.2). Also, the largest share of production in the exclosure site and grazing site was related to shrubs and perennial grasses, respectively. The results showed that clay, silt, lime, organic carbon, nitrogen and electrical conductivity were significantly different at 5% level between the exclosure and grazing sites, but there was no significant difference between acidity and phosphorous. Therefore, exclosure could be recommended as an improvement practice to be carried out in more areas of the region.